Ruimte voor verbetering in de KNMI weercodes?
Op nieuwjaarsdag gold code geel voor stevige windstoten en dit weekend is er code geel voor kans op gladheid door bevriezing. Weercodes worden door het KNMI afgegeven als de weersomstandigheden kunnen leiden tot gevaarlijke situaties. Zijn we voldoende voorbereid met de huidige codes? Of moeten ze worden aangepast aan nieuwe eisen?Waarschuwingen gaan per weertype
Zoals deze week ook het geval is, kan voor meerdere weerfenomenen een kleurcode worden afgegeven. Bij de waarschuwing staat vermeld voor welke situatie het geldt en wat de bijbehorende risico’s en adviezen zijn. Dit kan bijvoorbeeld gelden voor: hitte, kou, gladheid, mist, windstoten en zware regen- of onweersbuien.
De kleuren
Het KNMI hanteert vier kleurcodes die aansluiten bij de internationale standaarden: groen, geel, oranje en rood. Groen betekent dat er geen waarschuwingen zijn. Bij code geel is er kans op gevaarlijk weer en wordt aanbevolen goed op het weer te letten, met name onderweg. Code oranje wordt uitgegeven bij grote kans op gevaarlijk weer met een grote impact (schade, letsel of veel overlast). In uitzonderlijk gevaarlijke situaties wordt code rood gebruikt. Extreem weer heeft dan een grote impact op de samenleving en er zijn grote veiligheidsrisico's. Opschaling naar code oranje of rood gaat altijd in overleg met een team van verschillende overheids- en brancheorganisaties.
Afgelopen jaar gaf het KNMI negen keer een code oranje uit. Dit was vier keer voor zeer zware windstoten, drie keer voor zware onweersbuien en twee keer voor gladheid. Het aantal keren dat code geel wordt uitgegeven, wordt niet bijgehouden. De meest recente code rood was op 5 juli 2023, toen zomerstorm Poly zeer zware windstoten veroorzaakte in Noord-Holland, Flevoland, Friesland en het IJsselmeergebied.
In de zomer van 2023 golden de kleurcodes voor onweer, zware regenbuien of zeer zware windstoten. Bron: KNMI Jaaroverzicht 2023
Van regionaal naar plaatselijk
De kleurcodes worden per provincie weergegeven op de kaart van Nederland. Plaatselijke verschillen kunnen daardoor niet goed worden afgebeeld, terwijl met name code oranje en rood zeer plaatselijk kunnen gelden. Daarom heeft het KNMI in het najaar van 2024 de nieuwe versie van haar weerapp uitgebracht, waarin het mogelijk is om meldingen te ontvangen voor de weerwaarschuwingen. Gebruikers ontvangen de meest relevante informatie voor hun provincie en kunnen de risico’s en adviezen binnen de app nalezen. Het KNMI heeft plannen om in de toekomst plaatselijker te kunnen waarschuwen, specifiek op de locatie van de gebruiker.
Hoe eerder en hoe preciezer de waarschuwingen, hoe meer de gevolgen van gevaarlijk weer verminderd kunnen worden. Het KNMI is voortdurend bezig met het verbeteren van de weerwaarschuwingen. Ontwikkelingen van bijvoorbeeld sociale media maken steeds gedetailleerdere en specifiekere weersverwachtingen mogelijk, wat bijdraagt aan de verfijning van de weercodes.
Kritiek
Vanuit de media wordt wel eens kritiek op de weercodes geuit. Zo zou de code rood voor storm Poly veel te laat zijn afgegeven, vonden meteorologen van onder andere Weerplaza en Buienradar. Achteraf legde het KNMI uit waarom ze ongebruikelijk laat opschaalden van code oranje naar code rood. De kans op een “worstcasescenario” was aanwezig, maar nog niet zo groot. Het systeem ontwikkelde zich vrij snel tot een zeer zware storm, iets dat niet alle modellen hadden voorzien. Vanwege de maatschappelijke impact wordt code rood niet zomaar afgegeven, dus moet een beroerde weersituatie echt zeker zijn. Daarnaast bestaat het risico dat het weeralarm overdreven kan aanvoelen als de situatie minder erg blijkt en het een volgende keer minder serieus genomen wordt. Maar zo laat pas opschalen, zoals bij storm Poly toen er al veel weggebruikers onderweg waren, voelt ook als mosterd na de maaltijd. Het KNMI moet soms snel schakelen als een storm veel heviger aan land komt dan modellen hadden gesimuleerd.
Ook waardering
Uit het flitspeilingen rapport van 2023 blijkt dat de weerwaarschuwingen van het KNMI over het algemeen goed gewaardeerd worden. Bij driekwart van de ondervraagden was de weerwaarschuwing bekend, maar minder dan de helft paste hun gedrag aan na het horen van de waarschuwing. Actie ondernemen gaat meestal om het vaker raadplegen van een neerslagradar en het binnenhalen of vastzetten van losse spullen. Ook bleef een kwart van de ondervraagden thuis terwijl ze dat eerst niet van plan waren. De gedragsaanpassingen zijn sterk weersafhankelijk.
Het rapport meldt dat “over het algemeen men positief is over de timing van de weerwaarschuwing”. Maar weinig mensen vonden dat de waarschuwing te vroeg of te laat werd afgegeven. Twee derde vond de waarschuwingen van code oranje passend bij de weersomstandigheden, maar ongeveer een derde vond het overdreven. Het algemene bericht van de weerwaarschuwing krijgt een positieve waardering.
