Winters fenomeen: IJshaar, de baard van Koning Winter
De afgelopen tijd was er op sommige plekken in Nederland een bijzonder winters verschijnsel te zien. Haarachtige of wollige structuren groeiden op stukken hout, wat oppervlakkig gezien op rijp lijkt. Maar niets is minder waar! Dit fenomeen staat bekend als ijshaar of haarijs, ook wel de baard van Koning Winter genoemd. Het ontstaat vooral in de winter en onder specifieke weersomstandigheden. De afgelopen dagen waren perfect om dit fascinerende natuurverschijnsel te bewonderen.Wat is ijshaar?
IJshaar ontstaat door de stofwisseling van bepaalde schimmels die alleen actief zijn bij temperaturen net onder het vriespunt. Deze schimmels groeien op dood hout, specifiek op kernhout van loofbomen, en niet op de bast. Tijdens hun metabolisme produceren de schimmels water, dat door kleine openingen in het hout naar buiten wordt geperst. Bij de juiste weersomstandigheden bevriest dit water meteen, waardoor er fijne ijsstructuren ontstaan die eruitzien als haarachtige slierten.
Koud en vochtig
Voor de groei van ijshaar zijn specifieke weersomstandigheden nodig. Ten eerste moet de temperatuur onder nul zijn om de structuren te kunnen vormen. Ook moet het niet te hard vriezen, anders vertraagt de stofwisseling van de schimmels zodanig dat er niet meer genoeg water wordt geproduceerd. Daarnaast is het van belang dat de luchtvochtigheid hoog is, zodat het naar buiten geperste water niet verdampt maar op het hout blijft zitten en bevriest. Ook moet het niet waaien of de zon er op schijnen. Dan zal het ijshaar snel sublimeren waardoor het niet meer te zien is.
De afgelopen dagen waren er de perfecte omstandigheden om ijshaar te zien, met lichte vorst en veel vocht in de lucht. De hoge luchtvochtigheid was goed te merken aan een verzadigde lucht, waardoor er op veel plekken dichte mist aanwezig was. Doordat het zo goed als windstil was bleef de mist lang hangen. Door de mist en bewolking bleef het ook overdag licht vriezen. Zo kon ijshaar ook overdag groeien.
Waar te vinden?
Met het stijgen van de temperatuur en de toenemende wind deze week, wordt de kans om ijshaar te zien kleiner. Toch kun je het nog steeds spotten, vooral vroeg in de ochtend op windstille, schaduwrijke plekken waar het koud genoeg is. Houd loofbossen met dood hout goed in de gaten, want daar maak je de grootste kans om dit bijzondere winterse fenomeen te bewonderen. Tot woensdag is er nog kans om dit te zien, daarna is de temperatuur ook ’s nachts te hoog om ijshaar te kunnen vormen.