Grote zonnevlekken: de zon wordt snel actiever
De zon wordt snel actiever. Na een stilte, die meerdere jaren duurde, zijn aan het oppervlak van de zon, nu drie grote zonnevlekken te zien. De vlek met het nummer 2786, de bovenste van de twee linker vlekken, is zo groot dat ie de aarde zonder moeite zou kunnen inslikken, als die mogelijkheid tenminste bestond. Want dat kan natuurlijk niet.Mochten zich op één van de vlekken uitbarstingen voordoen waarbij elektrisch geladen deeltjes de ruimte in worden geblazen, dan neemt op aarde – zodra die deeltjes de bovenkant van onze dampkring binnendringen – de kans op noorderlicht toe.
Na een lange periode min of meer inactief te zijn geweest, begint de zon nu meer en meer wakker te worden. Het zonnevlekkenminimum waarin we ons bevonden, het diepste in meer dan een eeuw tijd, is inmiddels voorbij. Na een lange periode van stilte waren de afgelopen zomer aan het oppervlak van de zon alweer diverse vlekken zichtbaar, allemaal behorend tot de nieuwe cyclus die nummer 25 heeft meegekregen. Nu worden het er steeds meer.
Wat zijn zonnevlekken?
Zonnevlekken zijn tijdelijk aanwezige donkere plekken aan het oppervlak van de zon, magnetisch zeer sterk actieve gebieden eigenlijk, die ten opzichte van hun omgeving minder heet zijn. Er zijn vlekken die enkele honderden kilometers in doorsnee zijn, maar ook vlekken die tienduizenden kilometers bemeten zoals nu de vlek met nummer 2786.
De nieuwe vlek is mooi rond en is, met inachtneming van de gebruikelijke voorzorgsmaatregelen, ook met amateurtelescopen mooi te zien. Op en rond zo’n zonnevlek kunnen zich uitbarstingen van geladen deeltjes voordoen die vervolgens de ruimte in gaan en na enige tijd ook in de aardatmosfeer terecht kunnen komen.
De zon kent perioden met veel en weinig zonnevlekken, die elkaar afwisselen, de zogeheten zonnevlekkencycli. Gedurende de perioden met de meeste zonnevlekken spreken we van een zonnevlekkenmaximum en de perioden met geen of nauwelijks zonnevlekken staan bekend als zonnevlekkenminima. Een zo’n minimum is nu aan het eindigen.
Kans op uitbarstingen neemt toe
Nu er aan het oppervlak van de zon drie grote zonnevlekken zichtbaar zijn, neemt de kans op uitbarstingen toe. De geladen deeltjes die vrijkomen, kunnen, als ze de aardatmosfeer bereiken, op ons deel van de aarde tot noorderlicht leiden. Dat is de afgelopen tijd al meerdere malen gebeurd en een tijdje geleden was zelfs in het noorden van Nederland voor het eerst in heel lange tijd ook weer iets van noorderlicht te zien.
Wat er kan gebeuren als er een echt actieve vlek aan het oppervlak van de zon actief is, lees je hier, toen de wereld in 1921 door een zonnestorm getroffen werd en iedereen zich angstig afvroeg wat er allemaal aan de hand was.
Ook voor het weer interessant
Ook voor het weer kan het einde van een zonnevlekkenminimum interessant zijn. Wie een vlot onderzoekje doet naar de samenhang tussen de zonnevlekkencyclus en de momenten waarop de Elfstedentochten in Nederland zijn gehouden, zal al snel tot de conclusie komen dat de meeste van die Elfstedentochten tijdens of net na een zonnevlekkenminimum plaats hadden. In de eerste twee a drie jaar na een zonnevlekkenminimum lijkt het erop dat de atmosfeer op het Noordelijk Halfrond wat gemakkelijker geblokkeerd raakt dan in andere jaren. Dat levert een toenemende kans op kouder winterweer op, al is het geen wet van Meden en Perzen. Er zijn ook genoeg situaties waarin andere factoren bovenliggend zijn en de geblokkeerde patronen er niet of niet op de juiste manier komen.
Ook de komende winter bevindt zich in zo’n periode net na een zonnevlekkenminimum. We zullen later weten of de invloed ook tijdens deze winter een rol gaat spelen.
