'Nieuwe zonnevlekkencyclus wordt één van de actiefste ooit'
Opvallende ontwikkelingen in het land van de zonnevolgers. Leek de hele gemeenschap er tot voor kort van uit te gaan dat de net begonnen zonnevlekkencylus 25, net als zijn voorganger, relatief vlak en zwak zou verlopen, nu is er een groep Amerikaanse onderzoekers die deze visie tegenspreekt en aangeeft dat de nieuwe cyclus tot één van de krachtigste ooit zal uitgroeien.Dat zou wat zijn. Enorme zonnevlekken aan het oppervlak van de zon die zo groot zijn dat je ze met het blote oog kunt zien, zonnestormen die een bedreiging kunnen vormen voor bij voorbeeld satellieten en communicatienetwerken op aarde en spectaculaire noorderlichten, tot in ons deel van de wereld regelmatig goed zichtbaar. Dit alles zou de komende jaren zomaar kunnen gebeuren als die nieuwe groep onderzoekers in Amerika gelijk krijgt.
Lastige wetenschap
Het bepalen van de lengte en de kracht van een zonnevlekkencyclus is een lastige wetenschap. Grofweg in een periode van 11 jaar speelt zich op de zon een cyclus af waarin de zonnevlekkenactiviteit aan het oppervlak een maximum en een minimum bereikt. Is zo’n periode voorbij, dan beginnen we aan de volgende cyclus. Sinds het moment dat we dit zijn gaan meten, hebben zich 24 van dergelijke cycli voorgedaan. We zijn nu net aan nummer 25 begonnen.
Het verwachten van zo’n cyclus is moeilijk. Deskundigen kijken naar de lengte en de kracht van de voorgaande cyclus, maar ook naar de manier waarop plasmastromen die zich onder het oppervlak van de zon voordoen zich ontwikkelen. Op basis van die kennis slaagden ze erin om cyclus 24 redelijk goed te voorzien. Het zou een relatief zwakke cyclus zijn, zo was de veronderstelling en die bleek juist, al was het uiteindelijk allemaal toch wat heftiger dan oorspronkelijk gedacht.
‘De zon is dood’
Op basis van dezelfde wetenschap is nu het idee dat cyclus 25 ongeveer hetzelfde zal verlopen. Op zich was dat al een verrassing, want eerder deze eeuw waren veel zondeskundigen ervan overtuigd dat de zon voor veel langere tijd in slaap zou sukkelen, zoals lang geleden tijdens het zogenoemde Maunderminimum ook al eens gebeurde. ‘De zon is dood’, was op dat moment een veelgehoorde kreet. Wat dat betreft, was de verwachting voor cyclus 25 zoals die nu uitstaat dus al een heel ander verhaal. Geen Maunderminimum en ook geen zon die lang in slaap valt.
De nieuwe verwachting, aan het einde van vorig jaar gepresenteerd door een groep wetenschappers van de NCAR (National Center for Atmospheric Research) schiet nu een heel andere kant op. Van een zon in slaap tot één van de allersterkste zonnevlekkencycli ooit is toch wel een enorme stap. Het heeft ermee te maken dat ze op een heel andere manier naar het komen en gaan van zonnevlekkencycli kijken. Ze nemen niet de cyclus zelf als uitgangspunt, maar kijken naar een mechanisme dat er volgens hen achter zit. En wel een cyclus van 22 jaar waarin magnetisch banden met tegengestelde ladingen aan weerszijden van de zon naar het zuiden en noorden schuiven.
Terminator event
Elk van die banden heeft voor dit tripje ongeveer 22 jaar nodig. Zodra hij halverwege is, verschijnt aan de noordkant en zuidkant een volgende band met tegengestelde lading die aan dezelfde reis begint. Elke grofweg elf jaar komen twee van die banden, vanuit het noorden en zuiden, boven de evenaar samen en doven elkaar, zodra ze elkaar ontmoeten, geleidelijk uit. Dit wordt door de wetenschappers een ‘terminator event’ genoemd. Nu is de ene terminator de andere niet. Soms gaan de banden boven de evenaar wat treuzelen en laat de terminator wat langer op zich wachten.
De onderzoekers hebben nu uitgevonden dat, hoe groter de tijdspanne tussen twee opeenvolgende terminators is, hoe zwakker de zonnevlekkencyclus die erop volgt. Tussen de twee terminators die aan cyclus 24 voorafgingen zat ruim 13 jaar. De cyclus die zou volgen, moest dan ook een relatief zwakke en vlakke zijn. En dat is met cyclus 24 ook gebeurd. Tussen de twee terminators die aan de nu net begonnen cyclus 25 vooraf zijn gegaan, zat maar krap 10 jaar, zo hebben de onderzoekers uitgevonden. De cyclus die nu volgt zou dus juist een sterke moeten zijn, is hun redenering. En zo zijn ze tot de verwachting gekomen die ze eind vorig jaar hebben gepresenteerd.
Nieuwe cyclus extra interessant
Omdat er in de gemeenschap van zonnedeskundigen nu verschillen van mening zijn over wat er de komende jaren op ons af lijkt te komen, is het extra interessant om de nieuwe cyclus te volgen. Krijgen de wetenschappers die voor de felle cyclus gaan gelijk, dan kunnen we nog het een en ander meemaken aan spectaculaire zonnevlekken, eventuele zonnestormen en grootschalige noorderlichten. Krijgen de wetenschappers gelijk die globaal een herhaling van de voorgaande cyclus voorzien, dan zal er niet veel veranderen en blijft het in het algemeen tamelijk rustig.
De eerste tekenen geven nog geen uitsluitsel over wie van de twee groepen gelijk heeft. Er is de afgelopen maanden al het een en ander aan activiteit op de zon geweest, maar niet zodanig dat we nu al weten welke kant het op zal gaan. Vanochtend bevond zich aan het oppervlak van de zon één vrij snel groeiende zonnevlek die nog niet bijzonder actief was. De voorgaande dagen was het rustig en was op de zon zelfs een aantal dagen lang helemaal geen zonnevlek te zien.
