Wat is het noorderlicht?

Er zijn plekken op de wereld, zoals bijvoorbeeld Lapland en delen van Alaska en Canada waar je het noorderlicht in het winterhalfjaar bijna altijd kunt zien als het helder is. Ook op lagere breedtegraden is het noorderlicht soms te zien, maar hoe verder je naar het zuiden gaat, des te actiever het noorderlicht moet zijn om het waar te kunnen nemen.

Wat is poollicht?

Maar wat is het poollicht nu eigenlijk? En waarom is het nou juist het vaakst en best in en rondom het arctisch gebied te zien?

Het poollicht ontstaat doordat geladen deeltjes van de zon met enorme snelheden van honderden kilometers per seconde botsen met stikstof- en zuurstofdeeltjes hoog in onze atmosfeer, zo tussen de 100 en 300 km hoogte. Door deze botsingen krijgen de deeltjes in onze atmosfeer een verhoogd energieniveau. Om van dit verhoogde energieniveau af te komen, zenden de deeltjes energie uit in de vorm van licht: poollicht.

Omdat het magnetisch veld van de aarde de geladen deeltjes van de zon afbuigt richting de polen, is het noorderlicht vooral te zien in een band rondom het arctisch en antarctisch gebied. De activiteit van het schouwspel hangt af van de snelheid waarmee de zon de deeltjes 'afvuurt' en de hoeveelheid geladen deeltjes die in onze atmosfeer terecht komen.

Zonnestorm

De activiteit van het noorderlicht hangt dus nauw samen met de activiteit van de zon. Als er aan het oppervlak van de zon uitbarstingen plaatsvinden, wordt er in één keer een 'wolk' met die geladen deeltjes het heelal 'ingesmeten'. Als zo'n explosie (ook wel zonnestorm of zonnevlam genoemd) op de aarde gericht staat, zorgt dat voor spectaculair noorderlicht. Met een uitbarsting van zulke geladen deeltjes, wordt het aardmagnetisch veld ook een beetje verstoord. Soms kan een zonnestorm voor zo'n sterke verstoring van het aardmagnetisch veld zorgen, dat GPS-systemen en radio's niet meer (optimaal) functioneren.

Zoals gezegd: hoe meer deeltjes en hoe sneller de deeltjes in de atmosfeer terecht komen, des te hoger de activiteit van het noorderlicht. In de noordelijke regionen kan dat een waar spektakel opleveren, en een hogere activiteit zorgt er bovendien voor dat het noorderlicht verder naar het zuiden te zien is, soms tot Nederland aan toe.

Een van de makkelijkste parameters om de activiteit van het noorderlicht te bepalen, is de Kp-index. Die index geeft de verstoring van het magnetische veld van de aarde weer. Bij een Kp-waarde van 5 is er sprake van een geomagnetische storm. Vanaf een Kp-waarde 6-7 is het noorderlicht soms waar te nemen vanuit Nederland. De Kp-index zegt echter niet alles, er zijn ook nog andere parameters. Er zijn meerdere apps die de verschillende parameters zoals de Kp-index laten zien en die de kans op noorderlicht weergeven.

Zonnecycli

De activiteit van de zon is niet altijd hetzelfde. Soms zijn er meer uitbarstingen aan het oppervlak van de zon dan anders. Tussen zo'n rustige fase van de zon, waarbij er relatief weinig zonnestormen plaatsvinden, en een actieve fase, waarbij er juist veel zonnestormen zijn, zit zo'n 11 jaar. Momenteel klimmen we uit een zonneminimum, waardoor de kans op grote zonnestormen en actiever noorderlicht geleidelijk toeneemt.

Donkere, heldere omstandigheden

Noorderlicht kan alleen worden waargenomen wanneer het donker of schemerig is. Het poollicht is in de zomer dan ook niet waar te nemen in het arctisch gebied, omdat het daar dan 24 uur per dag licht is. Verder maken andere lichtbronnen, zoals een volle maan of stadslicht, het zien van het noorderlicht lastiger. Daarom is het noorderlicht het best waar te nemen tijdens nieuwe maan en als je niet in een stad bent (geen lichtvervuiling).