'Blackouts' bij koude winter: steeds meer Europese landen waarschuwen

Al het hele jaar is in verschillende Europese landen te merken dat gas- en elektriciteitsvoorzieningen onder druk staan. De hoofdoorzaak hiervan is de oorlog in Oekraïne, waardoor de gastoevoer van Rusland naar de EU steeds onzekerder werd en uiteindelijk (mede vanwege de sabotage van de Nordstream gaspijpleidingen) zelfs stokte. Aanvankelijk was dit vooral te merken in steeds verder oplopende elektriciteits- en gasprijzen, maar in een koude winter komt dus zelfs de elektriciteitsvoorziening in het algemeen in gevaar.

Hoger gas- en energieverbruik in de winter

De reden dat de elektriciteitsvoorziening verder in gevaar komt in de winter, is omdat in de winter simpelweg veel meer gas en elektriciteit verbruikt wordt. De dagen zijn korter, waardoor er bijvoorbeeld meer verlichting nodig is. Daarbij is er een stuk meer gas en energie nodig voor het verwarmen van huizen en gebouwen.

In koude winter kan aanbod mogelijk niet voldoen aan vraag

Wanneer het tot een strenge winter komt, zal de energievraag voor onder andere verwarming alleen maar hoger zijn. In dit geval kan de vraag naar gas en elektriciteit zelfs zo hoog liggen, dat er niet voldoende stroom geproduceerd kan worden om aan die vraag te voldoen. Vooral de piekuren – de momenten net voor en net na de reguliere werktijden - kunnen problematisch worden. Dan wordt de meeste elektriciteit verbruikt.

Het meest problematisch zouden koude winterdagen met weinig wind en zon zijn. Op deze dagen is zoals gezegd veel energie nodig, terwijl bij een gebrek aan vooral windenergie de meer conventionele manieren voor het opwekken van elektriciteit tekort kunnen schieten.

‘Blackouts’ reële optie

Om controle te houden over de elektriciteitsvoorziening en te zorgen dat de belangrijkste faciliteiten van onze samenleving (bijvoorbeeld ziekenhuizen) kunnen blijven draaien, kan het tijdelijk afsluiten van de elektriciteit in bepaalde gebieden (gecontroleerde ‘blackouts’) een optie zijn. Het zou dan gaan om zogenaamde ‘rolling power cuts’ (letterlijk vertaald: rollende stroomonderbrekingen). In de praktijk zou dit betekenen dat verschillende gebieden steeds voor een korte tijd zonder stroom komen te zitten, waarna de elektriciteit wordt afgesloten in het volgende gebied en in het voorgaande gebied de stroom weer terugkeert. Op deze manier kunnen complete, ongewenste en ongecontroleerde ‘blackouts’ voorkomen worden.

Binnen de EU werd al meermaals gewaarschuwd voor zo’n scenario komende winter, zeker in het geval van een koude winter. Ook losse lidstaten en Groot-Brittannië waarschuwen voor zo’n scenario. In Nederland zijn eventuele ‘blackouts’ nog niet hardop uitgesproken door de overheid en energieleveranciers, maar in onder andere Frankrijk, België, Denemarken, Zweden en Finland is dit wel als optie genoemd.

In Frankrijk wordt het probleem verergerd door een ongelukkige timing met onderhoud aan de kerncentrales en de droogte van afgelopen jaar, waardoor bijvoorbeeld kolentransport over de rivieren minder voortvarend loopt. In Zweden is vooral het zuiden van het land kwetsbaar voor uitvallen, omdat dat deel van het land afhankelijk is van import van elektriciteit.

Voorbereidingen

Uiteraard zijn gecontroleerde ‘blackouts’ een laatste redmiddel om de controle over gas- en energievoorraden te behouden. Om dit scenario zoveel mogelijk te voorkomen heeft de EU een bezuinigingsplan opgesteld: het elektriciteitsverbruik moet in Europa over de gehele lijn 10 procent omlaag. Daarnaast moet er in de piekuren 5% minder verbruikt worden.

Ook goed nieuws

Er is ook goed nieuws: Er wordt nu al ingezet op besparing van gas en elektriciteit, wat op dit moment vooral wordt gedaan door energie-intensieve industrie. Verder zijn de EU en Nederland hard bezig zich voor te bereiden op aanstaande winter. Zo zijn de vulgraden van gasopslag in zowel de EU als Nederland de 90% gepasseerd. Nederland ligt daarbij zelfs voor op het gemiddelde binnen de Europese Unie. De opslag is hiermee een stuk hoger dan in voorgaande jaren het geval was. Dit is goed nieuws, al kunnen ook deze voorraden vrij rap opraken in een koude winter.

Wat we kunnen doen om ‘blackouts’ te voorkomen

Tenslotte kan de consument zelf ook een steentje bijdragen om de druk op de elektriciteitsvoorziening komende winter te verlagen. Ten eerste kan dit door, waar mogelijk, energie te besparen. Denk aan het uitzetten van overbodige lampen en apparaten. Verder helpt het om bijvoorbeeld de verwarming wat lager te zetten en minder warm water te gebruiken. Tenslotte scheelt het om het energieverbruik meer te verdelen over de dag: zo wordt het elektriciteitsnet gedurende de piekuren wat ontlast.

Geen doemscenario

Vooralsnog is de kans op ‘blackouts’ volgens de meeste bronnen klein, hoewel de kans op stroomuitval een stuk groter is dan voorgaande jaren. Zeker in het geval van een zeer koude winter kan dit scenario echter snel omslaan. Dit betekent niet dat Europa of verschillende landen in een soort doemscenario vervallen. Eventuele ‘blackouts’ zullen vooral van tijdelijke aard zijn en mits je goed voorbereid bent, is een korte periode zonder elektriciteit niet zo problematisch. Wel is het altijd, en zeker de komende winter, verstandig om voorbereid te zijn op stroomuitval. Zorg bijvoorbeeld dat je drinkwater, voedsel dat je klaar kan maken zonder warmtebron, batterijen en kaarsen op voorraad hebt.

Ondertussen houden we hier bij weer.nl het weer voortdurend in de gaten. Blijf dus op de hoogte over of kou op aantocht is of niet en volg het laatste nieuws met betrekking tot aanstaande winter.

Bronnen: HLN.be, vrt.be, politico.eu, SVT.se, Yle.fi, thelocal.dk