Het stormbos van 13 november 1972: de enige echte wildernis

‘Er was eens, diep verscholen in de Drentse bossen, een heel speciaal stukje bos. Misschien wel het mooiste bos van het land.’ Dit zou het begin van een sprookje kunnen zijn, en eigenlijk is dat het ook. Er ligt een real life sprookjesbos in Nederland. Niet in Kaatsheuvel, maar in Drenthe. Hoe dat zo is gekomen? Er heeft al 50 jaar niemand aangezeten.

Er staan geen bordjes, er is geen parkeerplaats, de resultaten in Google zijn bescheiden, en als je er niet van weet, zou je er zo voorbij kunnen lopen: het stormbos. Het is klein, maar indrukwekkend, en sprookjesachtig mooi. Bossen met deze vegetatie komen in Nederland eigenlijk niet voor; misschien maakt dat het nog wel extra fabelachtig. Maar dit redelijk goed bewaarde geheim is te mooi en te bijzonder om het er níet over te hebben. Voornamelijk vanwege de klinkklare, onomwonden boodschap die dit specifieke bosvak ons vertelt.

‘Onherstelbaar’

Wat is er dan zo speciaal aan dit bos? Het is allemaal begonnen met een zeer zware storm die over ons land raasde, in november 1972. Er kwamen windstoten rond 145 km per uur voor. Deze storm kostte 9 mensen in Nederland het leven, en maakte in totaal zelfs 54 slachtoffers. Er was voor miljoenen (guldens) schade aan voertuigen en gebouwen. Torenspitsen waaiden van hun torens, hele vrachtschepen belandden op het strand, en: gigantische stukken bos waaiden volledig om. Zo ook het bos tussen Exloo en Borger. Er werd gesproken van ‘totale verwoesting’ en het bos zou ‘onherstelbaar beschadigd' zijn.

Al gauw werd besloten om het bos – tot die tijd keurig verdeeld in vakken waarin voornamelijk dennenbomen groeiden – te herstellen. De ‘rommel’ werd opgeruimd en er werden volop nieuwe bomen geplant, dit keer wat meer verschillende soorten. Maar in één vak gebeurde niets van dit alles. Wie er op het lumineuze idee is gekomen is niet bekend, maar men besloot om in dit ene vak alles te laten liggen, om eens te kijken hoe het zich zou ontwikkelen. Een experimentje.

50 jaar later...

Bijna vijftig jaar later, om precies te zijn een week of twee geleden, liep ik zelf in dat bewuste bos in de buurt van Exloo. De zomer was nog net niet losgebarsten. Ik wist van collega Reinout van den Born dat er zoiets als een stormvak bestond, en had besloten een kijkje te nemen. Meer dan een paar dooie omgevallen bomen stelde ik me er niet bij voor, maar ach, ik was toch in de buurt.

Weelde

'Onherstelbaar’? ‘Verwoest’? Het tegenovergestelde bleek het geval. Nu was het ongeveer het eerste zonnige moment na die eindeloos natte lente (waar het stormbos natuurlijk ook lekker van geprofiteerd heeft). Het had die ochtend nog geregend. Er was niemand, de vogels floten, de zon brak door en het was werkelijk schitterend. Er lagen inderdaad allemaal omgevallen bomen, flinke jongens ook. Maar er was weinig doods aan. Overal groeiden planten. Bomen zaten vol met mos. Overal groeiden varens op stammen. En veel van de liggende bomen, die nog half met hun wortels in de grond hingen, waren gewoon verder gegaan met groeien. Het was een weelderig, on-Nederlands mooi gezicht.

Het deed me denken aan Fern Canyon. Een bosgebied in het noorden van Californië, waar de nooit aflatende mist vanaf zee het bos kletsnat houdt en waar alles onophoudelijk lijkt te groeien. Overal groeit mos, ontelbare varens groeien op de meest idiote plekken, en ook hier laat men de omgevallen woudreuzen lekker liggen. Overal is vocht en overal is groen. Het is hier zo mooi dat er al vele films zijn opgenomen, zoals Jurassic Park

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

Wild

Ook in het Drentse stormbos zouden een paar dinosaurussen niet misstaan, al is het misschien wat aan de kleine kant. Het lijkt regelrecht uit vervlogen tijden te komen, want: aan alles kun je zien dat hier geen mensen bezig zijn geweest. Geen afgezaagde stammen, geen bankjes, bordjes en paaltjes, geen verf op bomen, niets is opgeruimd. Het is een verrukkelijke aanblik. Echte wildernis, waar zie je dat eigenlijk nog? Hier wordt duidelijk wat er gebeurt als mensen eens niet proberen om de natuur naar hun hand te zetten. En het is nog geweldig mooi ook. Dit is waarschijnlijk hoe een bos hoort te zijn.

Afblijven

Waarom zien de meeste bossen er dan niet zo uit? Uiteraard heeft het iets te maken met het feit dat veruit de meeste bossen nog overeind staan. Dood hout trekt nu eenmaal andersoortige vegetatie aan. Maar verder is de enige andere verklaring dat mensen zich met alle andere bossen wél bemoeien. 'Beheer', noemen we dat. Ondanks de beste bedoelingen, heb ik ‘bosbeheer’ altijd al een beetje een vies woord gevonden. Het idee dat de natuur door ons ‘beheerd’ moet worden, getuigt van nogal wat menselijke arrogantie. Anderzijds waren er zonder dat ‘beheer’ misschien al heel wat bossen slecht aan toe geweest, of allang verdwenen.

Hoe dan ook: zoals dit stormbos eruit ziet, zo zou ik het op veel meer plekken willen zien. De laatste jaren wordt daar gelukkig al steeds meer - of liever, steeds minder aan gedaan. Dat alles aanharken niet het beste is, dringt steeds meer door. Deze postzegel in Drenthe is misschien wel het beste bewijs van hoe het zou kunnen worden, als we er gewoon eens allemaal vanaf bleven. Luister naar het stormbos!

Ik heb me laten vertellen dat het ook in de herfst een van de meest spectaculaire plekken van het land is, vanwege de gigantische hoeveelheid paddenstoelen. Misschien ga ik dan nog wel een keer kijken. Niet verder vertellen.