Sahara strooit zand in motor orkaanseizoen tot nu toe

Terwijl ze allemaal hun verwachtingen overeind houden, zie je wel langzaam vraagtekens in de ogen van de volgers verschijnen. Ze breken zich het hoofd over de stilte op de Oceaan in laatste (vele) weken. Dat er nog niet veel is gebeurd, is tot daaraan toe. Maar dat er eigenlijk ook niet het begin van een ontwikkeling is geweest, verbaast meer en meer.

Natuurlijk, de zomer verloopt dit jaar bijzonder. Met vooral in Europa een enorm gebied waar het droger en warmer is dan anders, door de invloed van een hogedrukgebied op de Oceaan ten westen van Ierland. Het is niet van die plaats weg te krijgen en lijkt er de komende tijd ook weer te zijn. Eigenlijk komt het in de plaats van het normale Azorenhogedrukgebied. Of anders gezegd: dat Azorenhogedrukgebied ligt nu noordelijker dan normaal.

Meerdere factoren

Nu heb je voor een ordentelijke orkaanproductie een aantal factoren nodig. Zo moet de lucht, in het gebied waar de orkanen ontstaan, voldoende vocht bevatten. Dat lukt het beste als het zeewater warm is en veel vocht verdampt. Nu was het idee dat dit jaar aan die voorwaarde makkelijk voldaan zou worden.

Toch blijkt het zeewater in de kraamkamer van de orkanen ten westen van Afrika de afgelopen tijd regelmatig wat koeler dan normaal te zijn geweest. Dat was toch best verrassend, gezien de verwachtingen. Mogelijk heeft het met de passaatwinden te maken, die in het gebied vanuit het oosten waaien. Als die wat sterker zijn dan normaal, welt aan de westkust van Afrika koel zeewater vanuit de diepzee op en die kan een remmend effect op de watertemperaturen hebben.

Saharazand

En nu we het toch over de wind hebben, die heeft ook een ander effect. Zo lijkt er deze zomer veel meer Saharazand in de lucht te zijn gekomen dan in andere jaren. Boven de Oceaan heeft zich een ongeveer 3 kilometer dikke luchtlaag gevormd, waarin het Saharastof zich bevindt. Daarbij is die luchtlaag niet alleen stoffig, maar ook nog eens heet en droog.

Uit onderzoeken blijkt dat niets de vorming van orkanen zo effectief tegenhoudt als Saharazand in de lucht. Het strooit letterlijk zand in de motor van tropische systemen. Er zijn vanuit het verleden voorbeelden bekend waarin volwaardige orkanen, toen ze op de Oceaan met een wolk Saharazand in aanraking kwamen, binnen de kortste tijd hun kracht verloren en oplosten. Geen andere omstandigheid dan dit heeft zo’n groot effect.

Afwijkende zomer

In die hete en stoffige laag op de Oceaan wordt het Saharazand naar de andere kant, richting de Verenigde Staten gevoerd. Aan de overkant van de evenaar gebeurt hetzelfde, maar dan richting het Amazonegebied. In het oosten en noordoosten van de VS, waar ze net zo’n afwijkende zomer als in ons deel van Europa beleven, merken ze het volop. Ze hebben er in lange tijd niet zoveel Saharazand gezien als in de afgelopen maanden.

En dan is er nog een derde opvallende ontwikkeling die de vorming van orkanen op de Oceaan in de weg heeft gezeten: de windschering. Windschering is het fenomeen dat de wind met de hoogte toeneemt. Een orkaan-in-wording gedijt het beste in een gebied waar er geen windschering is. Dan staan de wolken mooi rechtop en kan de windcirculatie in het zich ontwikkelende systeem het efficiëntst op gang komen.

Werkelijkheid weerbarstig

Voor wat de windschering betreft, waren de verwachtingen dit jaar goed, tenminste als je vanuit het perspectief van de orkanen redeneert. Omdat er voor het derde jaar op rij van een La Niña sprake is, moet de windschering in het gebied waar de orkanen ontstaan lager dan normaal zijn. Maar ook hier is de werkelijkheid weerbarstig. Er zijn de afgelopen maanden al meerdere perioden geweest waarin de windschering juist hoger was dan normaal. Misschien ook wel doordat het hogedrukgebied bij de Azoren nu verder weg ligt dan anders.

Om een lang verhaal kort te maken: de factoren ie er juist voor hadden moeten zorgen dat het orkaanseizoen dit jaar actiever dan normaal zou worden, gedragen zich tot nu toe weerbarstig en staan juist aan de basis van de stilte van dit moment.

Orkaan Andrew

Toch moet het allemaal nog komen, zeggen de deskundigen. Ze blijven bij hun verwachtingen, al zijn die wel wat omlaag bijgesteld. En laten we eerlijk zijn: je hoeft maar één orkaan te hebben om het fout te laten gaan. De eerste orkaan in 1992 ontstond pas op 22 augustus en heette Andrew. Later trok Andrew als een categorie-5 orkaan over Florida en is nog altijd één van de sterkste en duurste orkanen die ooit in de VS aan land kwam.