Steeds meer hittegolven door tweede straalstroom

De straalstroom, een band met hoge windsnelheden op een hoogte van tussen 5 en 10 kilometer in de atmosfeer, is één van de belangrijkste drijvers achter het weer bij ons. De straalstroom bepaalt waar de hoge- en lagedrukgebieden terechtkomen, hoe de wind waait en hoe storingen met hun wolken, wind en neerslag bewegen. Daarvan hangt weer af hoe het weer er in onze omgeving van dag tot dag uitziet.

Tijdens de aardrijkskundelessen op de middelbare school komt de straalstroom vaak al even aan bod. De uitleg is dan overzichtelijk. Deze band met hoge windsnelheden, hoog in de atmosfeer, ontwikkelt zich op de grens van warme lucht in het zuiden en koude in het noorden. En dat zo’n grens er op het noordelijke halfrond is, begrijpt iedereen wel. Met de subtropen in het zuiden en het altijd koude poolgebied in het noorden.

Twee straalstromen

Maar niet altijd is er maar één straalstroom, soms zijn het er ook twee. Zoals in de zomer: één boven het zuiden van Europa en één langs de noordrand van het Euraziatische continent. Het onderzoek laat nu zien dat die situatie met twee straalstromen in de zomers nu niet meteen vaker voorkomt, maar wel veel aanhoudender, veel persistenter is. Vooral voor het westen van Europa heeft dat gevolgen. Hier bij ons waren de zomers altijd gematigd en wisselvallig, omdat storingen van de Oceaan met hun wolken, regen en koelere lucht ook in de zomermaanden gemakkelijk tot onze omgeving konden doordringen. Zijn er twee straalstromen, dan worden ze naar het noorden getrokken.

Eén van de gevolgen hiervan is dat ze ons moeilijker kunnen bereiken. Een ander gevolg is dat de warme lucht, die de storingen aan hun zuidoostflank mee naar het noorden slepen, juist makkelijker bij ons komt. Het is daarna de combinatie van hogedrukgebieden boven het Europese continent en de warme lucht in onze omgeving die steeds weer tot hittegolven leidt, zeker als zo’n periode met twee straalstromen persistent is.

Tweede straalstroom en klimaatverandering

Die tweede straalstroom langs de noordrand van het Europese continent lijkt direct met klimaatverandering samen te hangen, zo stellen de opstellers van het onderzoek. Door klimaatverandering warmt het juist in het hoge noorden, dus in Alaska, de noordelijke delen van Canada en in Siberië extra snel op, vooral doordat de sneeuw daar in het voorjaar veel eerder verdwijnt dan vroeger. Op de Noordelijke IJszee ligt op dat moment nog het zeeijs vanuit de winter te smelten. Daar gaat de extra aanwezige warmte nog steeds helemaal op aan het laten smelten van het ijs en is het dus kouder. Op die manier krijg je een nieuwe zone met grote temperatuurverschillen, waarboven zich een straalstroom vormt.

Ook deze zomer spelen hogedrukgebieden een grote rol in het weer in Nederland. Tot nu toe lagen ze zo dat de echte hitte, die boven de droge zuidelijke helft van Europa al langere tijd aanwezig is, onze omgeving nog niet wist te bereiken. Maar dat zou de komende twee weken kunnen veranderen. Het hogedrukgebied, nu nog ten westen van Ierland en met Nederland nog een aantal dagen in een koele noordwestelijke wind, trekt vanaf maandag namelijk naar onze omgeving. Daarmee wordt de noordwestelijke wind de pas afgesneden. Daarna is het nog maar een klein stapje op weg naar een plek boven Centraal-Europa. Lukt dat in de loop van volgende week of in het weekend daarna, dan draait de wind naar zuidelijke tot zuidoostelijke richtingen en kan de warmte vanuit het zuiden ook ons bereiken. En dan is het slechts nog wachten op wat er precies met de temperaturen gaat gebeuren.

Hitte op 16 juli al heel dichtbij

De Europese berekening van vanochtend heeft de extreem warme lucht op zaterdag 16 juli al dichtbij, terwijl een golf met nog extremere hitte dan bezig is het zuidwesten van Frankrijk binnen te dringen. We houden de weerkaarten de komende dagen met argusogen in de gaten. Want, zoals we gisteren ook al zeiden, er broeit iets op de zeer lange termijn.