De tornado van Rheden, nu 4 jaar geleden

Zelf zag ik de buien in mijn toenmalige woonplaats Arnhem overtrekken. We waren die dag net teruggekomen van een vakantie in Frankrijk en het was meteen raak. ’s Ochtends, toen we in zuidwesten vanuit België Nederland weer inreden, viel daar al een bui. Verder naar het noorden was het nog zonnig en werd het warm. De lucht bulkte van de energie en – doordat de wind met de hoogte sterk van richting veranderde en ook flink in kracht toenam – stond de atmosfeer bol van de draaiing. De buien maakten daar gretig gebruik van.

Supercells

Toen het onweer over het land trok, leek het op het eerste gezicht om een samenhangend geheel te gaan. Maar als je wat beter naar de radarbeelden keek, zag je dat het in de massa krioelde van de min of meer losse cellen die op diverse plaatsen kenmerken van supercells begonnen te vertonen; het zwaarste type bui in onze omgeving.

Eén zo’n supercell ontstond in de buurt van Nijmegen en trok over de stad, door Lent en vandaar verder via het buitengebied van Bemmel naar Huissen en Rheden. Aan die bui vormden zich één of meerdere tornado’s die flink wat schade achterlieten.

Het gebeurde in het donker

Het gebeurde allemaal in het donker, dus hadden we er nauwelijks zicht op. De eerste schade die in het nieuws kwam, was die in het centrum van Rheden waar een spoor aan vernielingen werd nagelaten. Bomen waaiden om, daken en auto’s raakten beschadigd en puin vloog in het rond. Eerst werd aan een valwind gedacht. Ikzelf had de volgende dag vrij en besloot samen met mijn vriendin naar Rheden te fietsen om te kijken. We reden er via de Posbank en het bos bij de Lappendeken naartoe en zagen eerst nog niks van de schade.

Toen we de Lappendeken in de buurt van De Steeg over het fietspad naderden reden we middenin het bos ineens tegen een schadespoor aan. We moesten over de bomen op het pad heen klimmen om weer verder te kunnen. De manier waarop de bomen door elkaar heen lagen en de breedte van het spoor lieten meteen ook geen ruimte meer voor twijfel: deze schade was niet door een valwind maar door een tornado veroorzaakt.

Indrukwekkend

We maakten foto’s, namen contact op met onze collega’s om het tornadospoor te melden en fietsten snel verder, op weg naar Rheden. Bij de parkeerplaats op de Lappendeken was een tweede perceel met veel omgewaaide bomen te zien, in de hoek van het terrein. Bij en in Rheden was het beeld nog veel indrukwekkender. Een bomenrij, niet ver van de toegangsweg naar de Posbank, vertoonde twee gapende gaten, op zo’n honderd meter van elkaar.

Naast de toegangsweg waren veel grote bomen ontworteld of afgeknapt. Een eerste spoor liep richting de Posbank, maar verdween daar geleidelijk. Iets verderop was het spoor te zien waar wij tegenaan waren gereden. Op dat spoor was de schade in de natuur enorm. Dit was ook het deel van de tornado dat door Rheden was getrokken. Opnieuw keken we onze ogen uit. Overal stonden mensen beduusd na te praten over wat was gebeurd.

Onderzoek

In de dagen daarna ben ik op onderzoek uitgegaan om het gebied verder in kaart te brengen. Al snel bleek het spoor van Rheden via de bossen van de Veluwezoom helemaal tot in Dieren door te lopen. Overal waren paden afgezet vanwege de omgevallen bomen. Het beeld was steeds weer indrukwekkend. Je zag de kracht van het natuurverschijnsel eraan af.

Terwijl we over de Rhedense tornado publiceerden, bleken er ook op andere plaatsen in het oosten en noordoosten schadesporen te zijn. Samen met een onderzoekster en medewerkers van het KNMI besloten we een landelijk onderzoek op te zetten, om zo precies mogelijk te kunnen reconstrueren wat er die avond was gebeurd.

Langgerekte lijn

Zeer opvallend was de langgerekte lijn, beginnend in Nijmegen en eindigend in de omgeving van Nijverdal en Hellendoorn, die uit de bus kwam. Op die lijn concentreerden zich de meeste schademeldingen. Het was niet meer na te gaan of die van één of van meerdere tornado’s in het pad van de bui afkomstig waren. Op andere plaatsen werden kortere schadesporen gevonden. In totaal konden ze door 7 of 8 tornado’s zijn veroorzaakt.

Eerder deze week ben ik bij Rheden nog eens op het schadespoor van de zwaarste tornado gaan kijken. Ook nu we 4 jaar verder zijn, zie je de gevolgen ervan nog steeds goed terug. De gaten van toen in de natuur zijn er natuurlijk nog steeds, al zijn de meeste bomen wel opgeruimd. Ook zijn er enkele percelen waar alles nog wel ligt. Zo kun je achter restaurant De Houtplaats aan de Schietbergseweg in Rheden een pad volgen dat enige tijd midden op het schadespoor van toen ligt. Je ziet de tornadoschade er ook nu nog duidelijk terug.

Vrijwel helemaal plat

Een stukje verderop volgt datzelfde pad de rand van het heideveld rond de Posbank, het Herikhuizerveld. Op het hoogste punt bevindt zich ernaast een bosperceel dat destijds door de tornado vrijwel in zijn geheel is platgegooid. De bomen van toen liggen er nog altijd, maar zijn deels ook weer gaan groeien. Het levert een bijzonder stuk natuur op. Verder is bij de Carolinahoeve, middenin het bos, de schade van de tornado ook nu nog goed te zien.

Het onderzoek van toen kun je hier nog eens teruglezen. Er is destijds door ontelbare mensen aan meegewerkt en in Nederland eigenlijk uniek in zijn soort.