Komen er meer tornado’s door klimaatverandering?
Honderden tornado’s, meer dan 50 doden en een miljardenschade. De centrale en zuidelijke delen van de VS hebben er de afgelopen weken behoorlijk van langs gekregen. Het tornadoseizoen kent een zeer actieve start. De grote vraag die nu boven de markt hangt, is of klimaatverandering hierin een rol speelt? De tornado’s verlaten hun traditionele gebieden in de VS, waarschuwen wetenschappers. Ze verplaatsten zich oostwaarts in de richting van de dichtbevolkte gebieden in het oosten van de VS. En ze duiken steeds vroeger op. Het zuiden van de VS heeft zelfs de drukste tornadowinter ooit achter de rug.Van veel zaken in het weer weten we inmiddels hoe ze op het veranderende klimaat reageren. Denk aan hittegolven, droogteperioden, episoden met extreme neerslag, orkanen en ga zo maar door. De samenhang tussen het optreden van tornado’s en klimaatverandering is nog een levendig terrein van onderzoek. Hier ligt de precieze samenhang tussen net opwarmende klimaat en het gedrag van tornado’s niet meteen voor de hand.
Minder in Tornado Alley, vaker in het oosten
De Engelse krant The Guardian publiceerde deze week een verhaal over de recentste bevindingen met betrekking tot het tornado-onderzoek. Tellingen in de VS laten zien dat het aantal tornado’s in de traditionele gebieden in Tornado Alley, de strook van Texas via Oklahoma, Kansas en een deel van Colorado naar Nebraska, South-Dakota, Iowa en Minnesota stagneert of zelfs iets afneemt. In staten verder naar het oosten, zoals Tennesee, Mississippi, Alabama, Illinois en Indiana neemt het aantal tornado’s juist toe. Er is dus een geleidelijke verschuiving te zien, van de in het algemeen dunbevolkte gebieden in de centrale delen van de VS naar het veel dichter bevolkte oosten. Hierin zit natuurlijk een gevaar verscholen. Want hoe meer mensen er wonen in de gebieden waar tornado’s doorheen trekken, hoe groter de kans op slachtoffers en schade.
Daarmee is niet meteen gezegd dat het ook klimaatverandering is die deze verschuivingen veroorzaakt. Zoals eerder in dit verhaal al aangegeven, is dat verband niet heel eenvoudig aan te tonen. Globaal spelen vier factoren in het weer een rol bij de totstandkoming van tornado’s. Heel belangrijk is dat in de atmosfeer, op het moment dat de buien ontstaan die aan de basis van de tornado’s liggen, veel vocht voorhanden is. Aan die voorwaarde wordt tegenwoordig steeds makkelijker voldaan. Wetenschappers zijn het er over eens dat hogere temperaturen op aarde tot extra verdamping van zeewater leiden en daarmee tot toenemende hoeveelheden vocht in de atmosfeer.
Onstabiel
Verder moet de atmosfeer onstabiel zijn, met grote verschillen in temperatuur tussen het aardoppervlak en de luchtlagen daarboven. Ook daaraan is geen gebrek. Met de oplopende temperaturen op grondniveau wordt het voor zware buien benodigde temperatuurverschil met de luchtlagen hogerop makkelijk gehaald. Alleen wil dat nog niet automatisch zeggen dat de buien er dan ook komen. Warme luchtlagen in de hogere delen van de atmosfeer kunnen een sta-in-de-weg zijn. Hoe onstabiel de lucht op dat moment ook is, de lucht zal niet gaan stijgen. En ook dat is iets wat we tegenwoordig best vaak zien.
Van twee andere zaken is de samenhang met het veranderende klimaat nog niet duidelijk. Zo is voor de vorming van de bij tornado’s noodzakelijke supercells een sterke windschering nodig; een draaiing van de wind met de hoogte, gekoppeld aan een sterke toename van de windsnelheid. Voor windschering moet er op hoogte een sterke straalstroom staan. In het zomerhalfjaar is die er niet altijd meer. Tegelijkertijd laat het winterhalfjaar juist vaker een sterke straalstroom zien. Helemaal vreemd dat tornado’s steeds vaker tijdens de wintermaanden al in het zuiden van de VS opduiken, is het dan ook niet. Zeker als je weet dat ook daar de winters geregeld zacht verlopen. De voor de vorming van tornado’s benodigde omstandigheden worden dan eerder in het seizoen al gehaald.
Het vermogen van lucht om te stijgen
Over de laatste factor, die bij de vorming van tornado’s een rol speelt, hebben we het al gehad. En dan gaat het om het vermogen van de lucht om te stijgen, ofwel om aanwezige onstabiliteit in een stijgbeweging om te zetten. Verschillende mechanismen spelen een rol. Naar de invloed van klimaatverandering hierop wordt veel onderzoek verricht. Als we daar meer over weten, kunnen we met een grotere mate van zekerheid zeggen of er door klimaatverandering daadwerkelijk meer tornado’s ontstaan.
Tot die tijd is het weinig zinvol om iedere nieuwe uitbraak van tornado’s, zoals die er de laatste tijd veel zijn geweest, aan klimaatverandering toe te schrijven. Voor de uitwerking van de tornado’s maakt het weinig uit. Ze leveren vaak slachtoffers en schade op. Ook de komende weken zullen we wat dat betreft weer met de neus op de feiten worden gedrukt.
