Storm Poly: stingjet maakte storm in Noord-Holland extreem

Wat gisteren storm Poly was, zag er een dag eerder nog niet als een heel interessante storing uit. Het was een knikje in een front, een groepje buien in de buurt van Bretagne. Op het moment dat dit het enige zichtbare deel was van wat later de zwaarste zomerstorm ooit in Nederland zou worden, waren meteorologen al niet meer van hun beeldschermen en de daarop zichtbare weerkaarten weg te slaan. Bijna vanuit het niets was een ontwikkeling in de weerkaarten terechtgekomen, die er berekening na berekening bijzonderder uitzag. Al snel werd het druk op de apps van de weerteams. Iedereen zat ernaar te kijken.

Scenario werd steeds duidelijker

Waren de verschillen in de diverse berekeningen eerst nog behoorlijk groot, in de loop van dinsdag 4 juli, de dag voor de storm, kwam er meer structuur in en werd het scenario voor een dag later duidelijk. In de loop van die dinsdag kregen we bij Weer.nl meer en meer het gevoel dat we aan de bak zouden moeten. Is het vaak zo dat een eenmaal ingezette weg in opeenvolgende berekeningen wat vaag blijft, dit keer was wat er ging gebeuren overduidelijk. De modellen kropen snel naar elkaar toe en wat we zagen werd bijzonderder, extremer en ook heftiger. Hoe duidelijk ook, het was lastig om te geloven dat het echt zo zou gaan.

Toch gebeurde het. Toen we op 5 juli om 5 uur begonnen, lag er een klein, maar qua vorm indrukwekkend en ook sterk lagedrukgebiedje op de Noordzee: Poly. In de nacht had het geregend en aan de westkust kwam al snel een windkracht 8 te staan. Om de kern heen draaide een nieuw gebied met regen naar de westkust, een apart groepje met buien ging eraan vooraf. Lang hoefden we niet te wachten op de storm, even na half 8 wees de windpaal bij IJmuiden al de voor een storm benodigde 9 Beaufort aan.

Zeer zware storm

Terwijl we hier in Hilversum van radiostation naar radiostation renden en het ochtendnieuws van SBS6 aan een zes uur durende live-marathon begon, bouwde de wind snel op. En ook al hadden we in de aanloop naar steeds extremere weerkaarten zitten kijken, toen de wind in IJmuiden tot een zeer zware westerstorm (winkracht 11) aantrok, waren we toch weer even van ons stuk. Opnieuw ontplofte onze teamapp. Er werd snel gerekend. Dit was ongekend. Zou het tot een uurgemiddelde van 11 Beaufort komen, dan konden we zelfs van de zwaarste zomerstorm ooit spreken. En niet lang daarna was het inderdaad zover. Ook de windvlagen met snelheden tot 146 kilometer per uur (ook IJmuiden) pasten daarbij.

Tegelijkertijd kwamen de eerste beelden vanuit Haarlem en het Kennemerland binnen, de plekken waar de storm misschien wel het hardste toesloeg. Het werd ons koud om het hart. Wat een schade. Overal zag je omgevallen bomen, takken op de weg, schade aan huizen, omgewaaide auto’s en containers en wat al niet meer. De A9 stond helemaal stil doordat er zoveel bomen en takken de weg op waren gewaaid. Het treinverkeer in het noorden van Nederland kwam tot stilstand, op Schiphol werden honderden vluchten geschrapt en in Haarlem verloor een vrouw het leven doordat een boom op haar auto viel.

Minder dramatisch

Ook hier in Hilversum bewogen de bomen in de stromende regen af en toe vervaarlijk heen en weer, maar was de storm voor het gevoel lang niet zo zwaar als een stukje verderop naar het noorden. Het windveld, horend bij Poly, was ook maar klein en trok van Noord-Holland via het IJsselmeergebied naar Friesland en Groningen, aan de zuidkant van de kern van Poly mee. Dat waren de plekken waar de grootste schade werd gerapporteerd. Verder naar het zuiden was er ook wel wat schade, maar was het beeld minder dramatisch.

Op de radar- en satellietbeelden zag Poly er indrukwekkend uit. Je zag een bijna rond systeem, met een oog erin en daar omheen een wijde krul met regen. In het oog was het stil en scheen de zon, wat verder naar het zuiden en westen bevonden zich de regen en wind. Het was bijzonder, want evenals bij tropische cyclonen waren ook bij Poly geen duidelijke fronten zichtbaar. De regenband er omheen werd aan zijn zuidrand steeds door stroken met felle buien gevoed. Vooral in het gebied van Zuid-Holland via Utrecht naar Gelderland is door die steeds optredende buien hier en daar bijna 50 millimeter gevallen. In dergelijke buien kon het enorm tekeer gaan, trouwens ook voor wat de wind betreft.

Stingjet

Het kleine windveld, aan de zuid- en westzijde van de kern, werd boven Noord-Holland extra versterkt door een fenomeen dat ‘stingjet’ wordt genoemd. Een stingjet jaagt de wind aan de grond, vanuit de hogere delen van de atmosfeer, nog eens extra op. Dat gebeurt op de plek waar de punt van de om de kern van het lagedrukgebied heen draaiende regenzone binnentrekt. Dat gebeurde gisteren precies boven Noord-Holland.

Opvallend bij het optreden van stingjet is een strook met helder weer, die rondom de kern het lagedrukgebied in wordt getrokken. In de meteorologie wordt zo’n strook ook wel een droge intrusie genoemd. De droge lucht, die zich erin bevindt, zorgt er niet alleen voor dat de stingjet kan ontstaan, maar ook dat de kern van het lagedrukgebied heel scherp wordt afgebakend. Daardoor zag Poly er gisteren op satellietbeelden zo opvallend uit.

Scherp afgebakend

Het gebied met extreem sterke winden, dat bij de stingjet hoort, is meestal niet breder dan 10 tot 20 kilometer. Dat verklaart ook waarom de verschillen van plek tot plek in Noord-Holland gisteren zo groot waren en waarom het gebied dat met de zeer zware storm te kampen kreeg zo scherp afgebakend was. Later op de dag trok de kern van de storm via het IJsselmeergebied naar het noordoosten. Ook in die gebieden haalde de wind af en toe flink uit, maar had de storm het karakter van eerder in Noord-Holland verloren.

Inmiddels heeft het KNMI de storm van gisteren als de op 6 na sterkste zomerstorm gekarakteriseerd, op basis van een berekening waarin de kracht van de storm, de oppervlakte van windveld en de duur een rol spelen. In dit geval doet die berekening geen recht aan wat er feitelijk is gebeurd. Ten eerste omdat de storm met een heel aantal andere stormen uit mei en september wordt vergeleken, maar dan is het geen zomer. Ten tweede omdat, ook al was Poly klein, er in het gebied waarin de kern van de storm zich voordeed, echt iets heel bijzonders is gebeurd. Zo bijzonder dat we dit niet gauw nog eens zullen meemaken.