Het Parijs akkoord overschreden?

Oktober ook weer warm

Oktober verliep in Nederland warm, maar er werd geen recordgemiddelde gemeten. Over de gehele aarde ligt het gemiddelde wat hoger en is oktober 2024 de op één na warmste oktober ooit gemeten (na 2023). De gemiddelde wereldwijde temperatuur van 15,25°C is 0,80°C hoger dan de normaal van 1991-2020 en 1,65°C hoger dan het pre-industriële niveau in de periode 1850-1900.

Het was de 15e maand waarin de wereldwijde gemiddelde temperatuur meer dan 1,5°C boven het pre-industriële niveau uitkomt. Een permanente overschrijding van dit niveau heeft grote gevolgen voor het leven op aarde. Het is de grens die aangehouden wordt in het Klimaatakkoord van Parijs (2015), waarin landen hebben afgesproken dat ze zich zullen inspannen om de opwarming te beperken.

We gaan 2023 voorbij

De afgelopen 12 maanden (november 2023 - oktober 2024) waren bijna een graad warmer dan het huidige klimaatgemiddelde van 1991-2020 en, naar schatting, 1,62°C warmer dan het pre-industriële gemiddelde. Het jaar 2024 heeft tot nu toe een hogere afwijking in de temperatuur dan 2023 in dezelfde periode, waarmee het vrijwel zeker is dat 2024 het warmste jaar ooit zal zijn. Alleen als de gemiddelde temperatuurafwijking voor de komende twee maanden bijna nul is, is dat niet het geval. Deze kans is echter zeer klein en niet aannemelijk.

In 2023 lag de jaarlijkse temperatuur 1,48°C boven het pre-industriële niveau, waardoor het ook vrijwel zeker is dat de jaarlijkse temperatuur voor 2024 de 1,5°C grens zal overschrijden Mogelijk zelfs met enkele tienden van een graad. Dit markeert een nieuwe mijlpaal in de wereldwijde temperatuurrecords en zal een belangrijk aandachtspunt zijn tijdens de komende klimaatveranderingsconferentie (COP29).

Bron: Copernicus Climate Change Service / ECMWF

Waarom de 1,5-graden grens zo belangrijk is

Eén jaar boven de drempelwaarde betekent niet dat het doel van 1,5 graden niet meer behaald kan worden omdat de gemiddelde temperatuurstijging niet in jaren, maar over 2 of 3 decennia wordt gemeten. Wel brengt het meer mensen en ecosystemen in de problemen vanwege extremere weersomstandigheden als langdurige droogte of overstromingen. Klimaatonderzoek toont telkens opnieuw aan dat deze weersomstandigheden worden versterkt door een warmere atmosfeer en warmer oceaanwater. “De mogelijkheid van onze beschaving om te reageren op extreme gebeurtenissen – en ons aan te passen aan een warmere wereld – wordt hierdoor tot het uiterste gebracht”, zegt Carlo Buontempo, de directeur van Copernicus.

De concentratie van broeikasgassen stijgt sterk. Bron: The Guardian / WMO Greenhouse Gas Bulletin No 20

Het WMO deelde vorige week een rapport waarin werd vastgesteld dat de concentratie van broeikasgassen recordniveaus had bereikt in 2023. CO2 hoopte zich sneller op dan ooit in de menselijke geschiedenis en de concentraties waren in slechts 20 jaar met 11% gestegen (420 ppm). Een paar miljoen jaar geleden (Middle Pliocene Warm Period; mPWP / 3.3-3.0 Ma) was een periode van vergelijkbare CO2 concentraties, maar toen was het zo’n 2-3 graden warmer dan nu en het zeeniveau stond 10 tot 20 meter hoger. De huidige, soms dichtbevolkte kustgebieden zouden met enkele meters zeespiegelstijging in de problemen komen.

De zeespiegelstijging wordt in gang gezet door smeltende ijskappen. Grote delen van gletsjers en andere ijsmassa’s zullen verdwijnen bij een opwarming van 1,5 graad of meer. Miljarden mensen zijn afhankelijk van deze ijsmassa’s voor onder andere drinkwater en elektriciteit. Ook wordt de kans op langdurige droogte en dodelijke hitte groter door een temperatuurstijging. Het beperken van de opwarming van de aarde dempt deze nadelige effecten aanzienlijk.