Wat betekent de stijgende zeespiegel voor Nederland?
Niet alleen de globale temperatuur stijgt, ook de zeespiegel stijgt mee. Het gemiddelde wereldwijde zeeniveau is nog nooit zo hoog geweest. Sinds het begin van de vorige eeuw is de zeespiegel met maar liefst 22 centimeter gestegen. Dit staat in "De staat van ons klimaat 2024: Weer een recordwarm jaar" van het KNMI, een rapport waarin elk jaar het weer in Nederland wordt geplaatst in de context van het wereldwijde klimaat. Hoe ernstig is de situatie in Nederland ten opzichte van de rest van de wereld?Waardoor stijgt de zeespiegel?
De stijging van de zeespiegel heeft twee hoofdoorzaken. Ten eerste smelten de gletsjers op zowel Groenland als Antarctica. Vooral de randen van deze ijskappen zijn erg instabiel geworden, waardoor ze sneller afkalven en meer ijs in zee terechtkomt. Dit zee-ijs draagt, nog voordat het smelt, al bij aan de zeespiegelstijging. Daarnaast zet warmer zeewater uit, waardoor het meer ruimte inneemt en de zeespiegel stijgt. 2024 was het warmste jaar ooit gemeten en had bovendien de hoogste geregistreerde oceaantemperaturen. Dit kwam onder andere door de sterke El Niño. Het is dan ook niet verrassend dat de zeespiegel juist dit jaar een recordhoogte bereikte.
Zorgwekkende zeespiegelstijging
Uit metingen blijkt een zorgwekkende trend: de snelheid van de wereldwijde zeespiegelstijging is in de afgelopen 30 jaar meer dan verdubbeld. In 1993 steeg de zeespiegel met 2,1 millimeter per jaar, terwijl dit in 2023 al was opgelopen tot 4,5 millimeter per jaar. Omdat oceanen en ijskappen relatief traag reageren op veranderingen in de atmosfeer, kunnen de gevolgen van klimaatverandering of temperatuurstijging nog lange tijd doorwerken. Zelfs als we vandaag zouden stoppen met de uitstoot van broeikasgassen, is het onduidelijk hoe de oceanen hierop zullen reageren.
Het meten van de zeespiegel
De zeespiegel wordt op twee manieren gemeten. De eerste methode maakt gebruik van peilschalen langs de kust, waarmee de hoogte van het water direct wordt gemeten. Dit wordt de relatieve zeespiegel genoemd, omdat deze metingen afhankelijk zijn van de locatie en het seizoen. Sommige gebieden stijgen of dalen ten opzichte van elkaar, wat de metingen kan beïnvloeden. Door de langetermijntrend op een specifieke locatie te analyseren, kan de relatieve zeespiegelstijging worden bepaald. Op basis van de relatieve zeespiegel en lokale bodembewegingen wordt vervolgens de absolute zeespiegel berekend. Dit geeft de werkelijke hoogte van de zeespiegel weer, los van lokale invloeden zoals bodemdaling of -stijging.
Opkomst van satellieten
Sinds 1993 meten satellieten ook de zeespiegel. Dit gebeurt met radaraltimeters, die vergelijkbaar werken met de echolocatie van een vleermuis. De satellieten zenden microgolfpulsen uit naar de oceaan en meten hoe lang het duurt voordat het signaal wordt teruggekaatst. Omdat de satellieten zich op een vaste hoogte bevinden, kan zo de afstand tot het wateroppervlak worden bepaald. Hieruit wordt vervolgens de zeespiegel berekend.
Deze satellieten maken een baan om de aarde en meten elke 10 dagen de zeespiegel op een bepaalde locatie, met een meetonzekerheid van 3-4 millimeter. Door de gegevens over langere tijd te analyseren, kunnen trends en meetfouten zoveel mogelijk worden geëlimineerd. In tegenstelling tot peilschalen meten satellieten alleen de beweging van de oceanen en niet die van het land, wat ze nauwkeuriger maakt voor wereldwijde analyses.
Nederland vergeleken met de wereld
De stijging van de zeespiegel kan erg verschillen per locatie. Factoren zoals isostasie (de langzame aanpassing van de aardkorst na bijvoorbeeld een ijstijd), verschil in luchtdruk, stromingsverschillen, zwaartekrachtvelden en zeewatertemperaturen is de zeespiegeltrend zeer variabel over alle oceanen. Ook wordt het smeltwater van Antarctica en Groenland niet evenredig over wereld verdeeld. De zeespiegel langs de Nederlandse kust volgt de globale trend in zeespiegelstijging redelijk goed. Wel is ook de zeespiegel langs de Nederlandse kust de laatste jaren aan het versnellen. Deze is op dit moment 2 millimeter per jaar. Dit wijkt af van het wereldgemiddelde, onder andere door lokale effecten.
Afwijking van de zeespiegelstijging in Nederland met verschillende scenario's met hoogte in centimeters. Bron: KNMI.nl
Wat kunnen we in de toekomst verwachten?
De zeespiegelstijging blijft nog wel even versnellen. Verschillende klimaat scenario’s schatten een andere trend in de stijging tot 2100, afhankelijk van de uitstoot en smeltgedrag van de ijskappen. Tussen nu en 2100 kan de zeespiegel tussen de 30 centimeter en 1,2 meter stijgen. Als we niet stoppen met het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en de gletsjers van Antarctica versneld smelten, kan dit zelfs 2 meter worden. Al is die kans gelukkig klein, het is niet onmogelijk. Dit zou desastreuze gevolgen hebben voor bepaalde landen, onder andere Nederland. Op een gegeven moment zal de zee te hoog zijn en komt er een druppel die de dijken doet breken. Op dat punt zal Nederland niet meer bewoonbaar zijn. Welke van deze scenario’s werkelijk wordt, is nog onzeker. Dit maakt de zeespiegelstijging des te dreigender. Meer kennis en onderzoek is daarom belangrijk om de juiste beslissingen te kunnen maken.
