Meteorologische winter 2021 tot nu toe rustig, zacht en nat

Sinds 2009 is de eerste helft van de meteorologische winter – die op 1 december is begonnen – niet zo rustig begonnen. Toch telt de winter tot nu toe wel 1 officiële storm, Bella veroorzaakte op 27 december zware windstoten. De windmeter op Texel noteerde zelfs een zeer zware windstoot van 116 km/u. Verder verliepen de eerste 6 weken van de winter rustig met een wind die vooral uit het zuiden tot zuidwesten waaide. Uit deze hoek werd vaak zachte lucht aangevoerd.

December zeer zacht na frisse start

De eerste decemberweek verliep somber en aan de frisse kant met een koude Pakjesavond en op 7 december werden in de Limburgse heuvels de eerste vlokjes sneeuw van het winterseizoen gezien. In de nachten kwam het tot lichte vorst en dankzij mist en lage bewolking bleef het op 10 december in de Achterhoek het hele etmaal vriezen; de eerste regionale ijsdag van deze winter was een feit.

Daarna stroomde met een zuidwestenwind zeer zachte lucht ons land binnen. Maar liefst 8 dagen kwam de temperatuur in de dubbele cijfers uit en daarmee haalde het jaar 2020 zelfs een recordaantal dagen van 10 graden of warmer. Op 22 december was het recordwarm met in Arcen 14,7 graden. Bijna lenteachtige temperaturen! Het weerbeeld was alles behalve lenteachtig, want er viel van tijd tot tijd flink wat regen.

Kouder vanaf de Kerst, maar geen winter

Vanaf de kerstdagen gingen de temperaturen terug naar normaal. Overdag was het een graad of 6 en in de nachten vroor het soms licht met gladheid als gevolg. Op 29 december viel in Noordoost-Groningen de eerste sneeuw die bleef liggen en dat was zeer laat in het winterseizoen. De eerste sneeuw smolt snel weer weg.

Code oranje in Nieuwjaarsnacht

Tijdens de Nieuwjaarsnacht gaf het KNMI code oranje uit voor zeer dichte mist met zichtwaarden soms onder 50 meter. Door de kruitdampen van het vuurwerk, dat regionaal tóch werd afgestoken, kon de mistlaag extra dicht worden. Omdat het op veel plaatsen licht vroor werd het glad door bevriezing van natte wegdelen.

Het bleef ook de rest van de eerste twee januariweken vrij koud met een wind die vaak uit de gure noordwesthoek waaide. Terwijl december bijna 2 graden te zacht verliep, begon januari juist een dikke graad te koud. Op 9 januari werd in De Bilt -4,5 graden gemeten en weerstation Twenthe kwam op 14 januari op -5,3 graden uit, de enige nacht met matige vorst. Overigens vroor het in november in Twenthe ook al een nacht matig.

Recordlang geen vorstperiode in eerste helft winter

Gewoonlijk hebben we nu al een officiële vorstperiode met schaatsijs achter de rug, maar daar is deze winter nog geen sprake van geweest. De winter van 2013 was de laatste winter met een vorstperiode in de eerste helft van de winter. Acht winters op rij die tot half januari geen vorstperiode hadden in De Bilt zagen we niet eerder sinds 1901. Het oude record was een periode van 7 jaar, van 1972 tot en met 1978.

IJsdagen, waarbij de temperatuur de hele dag onder het vriespunt blijft liggen, hebben we nog niet gehad in De Bilt. De laatste officiële ijsdag dateert van 24 januari 2019 en dat is recordlang geleden. Normaal tellen we nu al 3 ijsdagen.

Matige vorst, met minima onder -5 graden, hebben we ook nog niet gehad in De Bilt tegen 4 keer normaal. Ook de laatste matige vorst dateert van de winter van 2019, op 21 januari werd het toen kouder dan -5 graden en de periode zondag matige vorst duurde nog nooit zo lang.

En dan hebben we het nog niet eens over het aantal nachten met strenge vorst gehad. Normaal duikt de temperatuur in de eerste helft van de winter één keer onder de -10 graden in De Bilt. Dit lukte voor het laatst in de winter van 2011. Sinds 2013 is het überhaupt nooit meer tot officiële strenge vorst gekomen en dat is uniek. In de vorige eeuw was dit record 3 winters zonder strenge vorst. Het afnemen van het aantal ijsdagen en dagen met matige en strenge vorst is tekenend voor de klimaatverandering. Gelukkig waren er nog wel 14 dagen waarin het licht vroor tegen 16 dagen gemiddeld.

Vooral begin januari erg somber

Met gemiddeld over het land 71 zonuren tegen 88 uren normaal is het vrij somber. Vooral januari begon zeer somber, van 2 tot en met 7 januari scheen de zon in De Bilt helemaal niet. Aan de kust scheen de zon tot nu toe het meest met in Den Helder 86 zonuren. In het oosten was het sinds 1989 niet zo somber met in Twenthe maar 43 zonuren.

Flink wat neerslag vooral in de vorm van regen

Met landelijk 149 mm tegen 119 mm normaal is nat geweest. De meeste regen viel in de noordelijke helft van het land. In het westen van Noord-Holland is plaatselijk al meer dan 200 mm gevallen. In het zuidoosten is plaatselijk amper 100 mm gevallen en daar is de winter tot nu toe aan de droge kant verlopen.

In december viel nauwelijks winterse neerslag. Januari bracht daar verandering in. Op de 7e viel in delen van de Achterhoek, Brabant en Limburg lokaal wat sneeuw. Op 8 januari viel boven 100 meter hoogte sneeuw en daar konden de Limburgse heuvels goed van profiteren. Er viel op verschillende plekken een laagje sneeuw, dat op de Vaalserberg (322,5 meter hoogte) kon aangroeien naar 10-15 cm! De sneeuw bleef 5 dagen liggen tot 12 januari. Door de sneeuw bleef het ook koud, op 9 januari kwam het kwik op de heuveltoppen niet boven het vriespunt uit en dat betekende de eerste regionale ijsdag van dit jaar.

Winterse buien veroorzaakten op 9 januari problemen op de weg. Het was in de vroege ochtend plaatselijk spekglad door winterse neerslag, bevriezing en ijzel. Het KNMI gaf daarvoor code oranje af. Op 14 januari viel opnieuw een dun laagje sneeuw in het heuvelland. Ook langs de Belgische grens in Brabant en in delen van Zeeland werd het een beetje wit.