Valwind Leersum leverde een tweede schadespoor op

Het was een zware bui die vrijdag 18 juni vanuit het ZZO op Leersum af kwam en daar een verwoestende valwind veroorzaakte die op grote schaal enorme schade aanrichtte. Negen mensen raakten gewond van wie er twee kort naar het ziekenhuis moesten. Aan huizen, andere gebouwen en natuur werd voor naar schatting zeker enkele miljoenen aan schade aangericht.

Was de N226 wel de westelijkste grens?

Oorspronkelijk was het idee dat de valwind, die zo’n beetje heel Leersum omvatte, daarna via de hoger gelegen bossen naar Maarsbergen was gegaan, onderwijl langzaam uitdovend. De grootste schade liepen daarbij de hoogstgelegen gebieden op, waar de valwind met de grootste kracht aankwam. In de lagere delen was er ook schade, maar die was in het algemeen minder groot. Aan de westkant van Leersum leek de N226, de weg naar Maarsbergen, ongeveer de begrenzing van de grootste schade te zijn. Lagen aan de oostkant soms hele bospercelen om, aan de westkant van de N226 leek de schade veel minder groot en soms zelfs helemaal afwezig te zijn.

Weerliefhebber Bas van de Beek uit Doorn, die ons ook foto’s uit het kerngebied van de valwind stuurde, was gefascineerd door die plotselinge grens aan de westkant van Leersum en besloot zijn onderzoeksterrein verder westwaarts uit te breiden. Het gebied dat hij onderzocht, is een bosgebied, grofweg tussen de snelweg A12 in het noorden en de N225 (de Leersumsestraatweg) in het zuiden. De Utrechtse Heuvelrug loopt er van OZO naar WNW doorheen en bereikt er op sommige plaatsen een hoogte van ruim 50 meter. Ook camping De Bonte Vlucht bevindt zich er.

Het schadespoor

Het door Bas van de Beek gevonden schadespoor begint in het lagere deel van het bos, net ten noordwesten van de Dartheuvel, en loopt van daar langs de noordelijke voet van de heuvelrug verder naar het noordwesten, richting landgoed Jonge Doornse Bossen. In de strook zijn tientallen bomen omgewaaid of geknakt, waaronder grote beukenbomen. De grootste schade bevindt zich net ten noorden van en op de hoogste toppen van de heuvels ter plekke. De meeste omgewaaide bomen liggen daarbij van OZO naar WNW, maar enkele ook in een zuid-noord richting.

Als je ervan uitgaat dat een valwind, naarmate hij verder komt aan zijn voorzijde steeds breder wordt, en daarbij door de bossen wordt afgeremd, zou je op deze plaats niet meteen een nieuw schadespoor verwachten. Toch is het ook niet onlogisch. Als je op de kaart kijkt, dan zie je dat het nieuwe schadespoor wel mooi in het verlengde ligt van de valwind, zoals die over Leersum is gegaan. Mogelijk hebben we het hier over de linker kop van de valwind. Niet zelden doen zich op de twee koppen aan weerszijden van de valwind wervelingen voor, die weer extra schade kunnen opleveren.

Strategische plek

Verder bevindt het schadespoor zich op een strategische plek, in het verlengde van de Dartheuvel. De wind, die op hoogte net boven het bos bij het voorbijkomen van de valwind ongetwijfeld sterker is geweest dan in het bos zelf, kan, als hij over zo’n heuvel raast, even wat naar beneden bijgebogen worden. Iets van die krachtigere wind op grotere hoogte kan dan korte tijd aan de grond komen. Aan de voet van de heuvels is dat voldoende voor nieuwe schade geweest. Het beeld van schade op de toppen en schade aan de voet van de heuvels ondersteunt deze hypothese. Als dit zich op de linker kop van de valwind heeft afgespeeld, is het plaatje compleet. Interessant om te zien is of iets dergelijks zich ook op de eventuele rechterkop van de valwind heeft voorgedaan.

Aan de zuidkant van de heuvels

Om het beeld compleet te maken, is Bas ook aan de zuidkant van de heuvels gaan kijken. Bij F en G trof hij ook nog schade en een enkele omgewaaide boom aan, maar niets dat vergelijkbaar was met de schade in de bossen aan de andere kant van de heuvels.

De gebeurtenissen in en rond Leersum laten mooi zien hoe het weer en het plaatselijke landschap met elkaar interacteren. Om te begrijpen wat zich die dag precies heeft afgespeeld, moet je echt in de omgeving van Leersum hebben rondgelopen. Anders kom je er niet goed uit.

Onderzoek ter plaatse essentieel

Medewerkers van Weer.nl deden twee jaar geleden ook al uitvoerig onderzoek naar het schadespoor van de tornado van Rheden. Met name in het bosgebied van de Veluwezoom, dichtbij de Posbank, bleek ook die tornado op een intrigerende manier met het reliëf in het landschap te hebben geïnteracteerd, leidend tot verschuivingen van het schadespoor. Ook daar kon pas, nadat ter plaatse uitvoerig onderzoek was gedaan, worden gezegd en begrepen wat er echt was gebeurd.

Met dank aan Bas Van de Beek.