Alweer extreme regenval in Australië in ‘natste jaar ooit’

Op donderdag viel er tot 180 mm neerslag in het noorden van Tasmanië. In Victoria viel in het noorden lokaal 120 mm. Met de neerslag van de dagen ervoor daarbij, kwamen de regenhoeveelheden totaal lokaal ruim boven de 200 mm uit. Ter vergelijking, in Nederland valt landelijk gemiddeld in één hele maand zo’n 75 mm regen. Verder staat 200 mm gelijk aan 20 volle emmers water per vierkante meter.

De regen werd veroorzaakt door een actief lagedrukgebied dat vanuit het westen langs het zuiden van Australië trok. Normaal gesproken trekt zo’n weersysteem snel via het oosten van het land weg naar de oceaan, maar door een blokkerend hogedrukgebied ten oosten van het continent bleef de actieve regenstoring lang hangen. Zie in de onderstaande tweet een animatie van de aanhoudende regenval in Zuidoost-Australië.

Het is al de 4e keer dit jaar dat de rivieren in Australië ver buiten hun oevers treden en grootschalige overstromingen veroorzaken. Onder andere in het voorjaar (toen het herfst was in Australië) kwam het al meerdere keren tot noodweer, zie bijvoorbeeld hier en hier.

Natste jaar ooit

Het is dan ook niet geheel verrassend dat het huidige jaar als natste jaar ooit de boeken in gaat in delen van Australië. Wel is het opvallend dat vorige jaarrecords nu al zijn verbroken in delen van Australië. Zo viel er dit jaar, met nog 2,5 maanden (!) te gaan, al meer regen dan ooit eerder in een heel jaar viel sinds het begin van de metingen in bijvoorbeeld Sydney.

Inmiddels is er dit jaar al ruim 2200 mm regen in Sydney gevallen. In een gemiddeld jaar valt zo’n 1200 mm aan regen. Bij een jaarlijkse hoeveelheid regen van 1600 mm of meer wordt gesproken van een extreem nat jaar, en inmiddels is de regenhoeveelheid al tot recordhoogte gestegen. Ook vorig jaar was in Australië al zeer nat.

Ook voor komende maanden natte vooruitzichten

De meeste regenval is nu voorbij en het weer klaart de komende dagen op met flink wat zonneschijn in de eerdergenoemde staten. Desondanks houdt het overstromingsgevaar nog een paar dagen aan, omdat de piek van het rivierwater de lage delen pas later bereikt. Daarbij is de bodem door de overvloedige regenval compleet verzadigd en kan het overvloedige water dus nauwelijks worden opgenomen.

Hoewel het de komende dagen tijdelijk droger wordt, is met de eerdergenoemde 2200 mm regen de eindstand van dit jaar waarschijnlijk bij lange na nog niet bereikt. Op de lange termijn blijft de kans op bovengemiddeld regenachtig weer groot in de oostelijke helft van Australië. Zo wordt verwacht dat het eind van de lente en eerste zomermaanden in Australië (november tot en met januari) aanhoudend natter dan gemiddeld verlopen - zie bijvoorbeeld de onderstaande video van het Bureau of Meteorology.

Het extreem regenachtige weer staat in groot contrast met de droogte die tot een paar jaar terug huishield in Australië. Jarenlange droogte bereikte zijn piek in de zomer van 2019/2020, met zeer grote bosbranden tot gevolg. Diersoorten raakten bedreigd door de branden, rivieren veranderden in niets meer dan stroompjes en een aantal belangrijke meren viel volledig droog. Nu is daar geen sprake meer van: stuwmeren hebben hun maximale capaciteit bereikt en het water stroomt zelfs over dammen heen, met dus die wateroverlast tot gevolg.

Aanhoudende La Niña hoofdoorzaak

De hoofdoorzaak van de overvloedige neerslag de afgelopen twee jaar is de aanhoudende La Niña. La Niña is een relatief koude zeestroom langs de evenaar op de Grote Oceaan, tussen Zuid-Amerika aan de ene en Indonesië en Australië aan de andere kant. Aan de westkust van Zuid-Amerika welt koud water vanuit diep in de oceaan op. Met een sterke oostelijke wind wordt dat koude water naar het westen getransporteerd, waarbij het water aan het oppervlak flink op kan warmen. Dat opgewarmde water houdt zich op in de omgeving van Australië en Indonesië.

Momenteel is er ook sprake van een negatieve Indian Ocean Dipole (IOD). Theoretisch is de IOD grotendeels hetzelfde als het La Niña/El Niño fenomeen, alleen gaat het nu om de temperatuurverdeling op de Indische Oceaan. Wanneer de IOD zich net zoals nu in de negatieve fase bevindt, houdt warm zeewater zich op in de buurt van Indonesië en ten noorden van Australië.

Het warme zeewater rondom Australië als gevolg van de La Niña en in mindere mate de negatieve IOD, is de belangrijkste oorzaak van de zeer natte omstandigheden in Australië. Het warme zeewater zorgt ervoor dat er meer water verdampt, waardoor de lucht vochtiger is. Daarbij zorgt het relatief warme wateroppervlak voor stijgende bewegingen in de atmosfeer. Op deze manier kunnen zich makkelijk felle buien en neerslaggebieden vormen.

Momenteel is er sprake van het 3e La Niña-jaar op rij. Ook gedurende de komende Australische zomer houdt deze La Niña naar verwachting aan. Dit is dan ook de reden dat de komende maanden nog natter weer dan normaal verwacht wordt. Het overstromingsgevaar blijft daarbij hoog. Omdat het inmiddels al zo lang regenachtig is, is de bodem verzadigd, staan de rivieren continue hoog en staan meren en dammen vol. Als gevolg hiervan is er relatief weinig nodig om weer tot overstromingen te komen.

Bronnen: theguardian.com/australia, Australian Bureau of Meteorology (https://bom.gov.au/), weer.nl