Winter 2023: kouder dan vorig jaar door sneeuw in Siberië?

Voor hele volksstammen is het nu dagelijks de vraag: zetten we de verwarming aan, of wachten we nog even? Is het ’s morgens 16 graden in de kamer en gaat de zon overdag schijnen, dan wacht je misschien nog even. Komt er van buiten geen hulp bij het verwarmen van de kamer, dan draai je de thermostaat misschien toch omhoog, of je doet dat voor even. Met een trui aan en voldoende activiteit kom je er vervolgens wel door.

Komende tijd zacht

Voor wat het energiegebruik betreft, ziet het er de komende tijd goed uit. De temperaturen in Nederland zijn en blijven voorlopig waarschijnlijk duidelijk boven normaal. Tot en met zondag wordt het overdag vaak tussen 14 of 15 graden in het noorden en 15 of 17 graden in het zuiden van het land, in de nacht is het eerst nog wel koud, vooral in het zuiden van het land. De zon laat zicht geregeld zien, maar vanaf donderdag trekt ook af en toe een (zwakke) storing over met tijdelijk bewolking, wat regen of een bui.

Volgende week kan het nog warmer worden, als boven de Oceaan een patroon ontstaat wat we vorig jaar in december en dit jaar in januari ook al hebben gezien. Bij Canada ontstaat een sterk hogedrukgebied. Het zet met noordenwinden in het zeegebied tussen IJsland en Groenland koude poollucht op transport, de Atlantische Oceaan op.

Lagedrukgebieden

Onder invloed van die koude lucht ontstaan boven het warme oceaanwater lagedrukgebieden die de wind bij ons in de zuidhoek brengen. Het lagedrukgebied boven het zuidelijke deel van de Oceaan, dat het sterkste lijkt te worden, helpt daarbij nog een handje mee. De lucht die vanuit het diepe zuiden wordt aangezogen, is zo warm dat de temperaturen ook bij ons op termijn boven 20 graden zouden kunnen uitkomen. En dat zou natuurlijk goed nieuws zijn voor energiebesparend Nederland.

Bij de warmte in Europa hoort de opbouw van een hogedrukgebied boven het continent. Aan de andere kant daarvan gaat de wind in Rusland, in grote delen van Siberië uit richtingen tussen west en noord waaien en wordt koude lucht aangevoerd. Daar worden de komende tijd niet alleen beneden normale temperaturen verwacht, maar breidt ook de sneeuwlaag (die er dit jaar toch al vroeg bij was) zich verder uit. Er ligt op veel plaatsen al meer sneeuw dan normaal, maar dat zou zich dus verder kunnen uitbreiden.

Relatie sneeuw in Siberië en winter

Nu is in het verleden veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen vroeg en veel sneeuw in Siberië en het mechanisme achter het weer in de winters daarop volgend. Er was een tijd waarin dit verband heel sterk leek, de laatste jaren is het wat vervaagd.

Het idee is dat vroege sneeuw in Siberië daar – door de extra lage temperaturen – tot een sterker hogedrukgebied dan anders leidt. Via een ingewikkeld proces zorgt dit hogedrukgebied ervoor dat de poolwervel en uiteindelijk ook de straalstroom in de winter minder sterk zijn dan normaal en gevoeliger voor verstoringen. Een zwakkere straalstroom houdt de kou in het poolgebied minder goed op zijn plaats en daarmee nemen de kansen op uitbraken van kou tijdens de wintermaanden in de VS en Europa toe.

Poolwervel in december zwak?

Zoals gezegd, lijkt dat verband nu niet meer zo solide als ooit gedacht. Toch verwacht het Europese atmosfeermodel voor de decembermaand wel al enige tijd een poolwervel die er duidelijk minder sterk uitziet dan anders en zeker dan vorig jaar, toen de poolwervel de hele winter op de toppen van zijn kunnen was. En dat is op zijn minst interessant en mogelijk dus te herleiden naar de ontwikkelingen in Siberië van dit moment.

Het Europese model borduurt ook voort op die zwakkere poolwervel en straalstroom, tijdens de rest van de winter. Er wordt voor de gebieden ten noorden van Nederland gemiddeld op een hogere dan normale luchtdruk gerekend, voor de gebieden ten zuiden van Nederland juist op een relatief lage luchtdruk. Als dit zo uitkomt, ziet de winter er mogelijk toch heel anders uit dan die van vorig jaar, toen het steeds wisselvalliger en windrijker werd, terwijl de temperaturen alle drie de maanden ver boven normaal lagen. Het ECMWF rekent nu voor ons deel van Europa op gemiddeld normale temperaturen, en op gelijke kansen dat die temperaturen uiteindelijk boven of onder de normaal uitkomen.

Ongeveer normale temperaturen

Ook het seizoensmodel van de Engelse Met Office laat voor de komende winter voor Nederland ongeveer normale temperaturen zien. Het seizoensmodel van de Amerikaanse weerdienst berekent een zachte winter met meer regen en wind dan normaal.

In onze eerste, nog zeer voorlopige versie van de winterverwachting, lieten we zien hoe één van de twee mogelijke scenario’s is dat we een winter krijgen waarin eventuele koudere episodes vooral in de eerste helft optreden, waarna het in de tweede helft van de winter zachter en wisselvalliger wordt. Een ander scenario is dat van het Amerikaanse weermodel. Een winter als de vorige dus, die zacht en wisselvallig verloopt.

Gedrag poolwervel bepalend

Veel en misschien wel alles zal van het gedrag van de poolwervel afhangen. In zijn opbouw naar de winter toe heeft de poolwervel al een eerste zwak momentje achter de rug. De komende weken lijkt hij alsnog sterker te worden, maar gebeurt dit mogelijk wel in een rustiger tempo dan normaal en vorig jaar. Het wordt pas echt interessant als de decembermaand op de kalender komt. Dan weten we meteen veel meer en tegen die tijd zullen we ook onze definitieve winterverwachting hebben gepresenteerd.