Juni 2023 recordzonnig en warmste in ruim 3 eeuwen

Vóór 1901 deden het KNMI en de voorlopers van het instituut al temperatuurmetingen. Deze metingen vonden vanaf 1706 plaats in Zwanenburg (ten westen van Amsterdam) en Utrecht en vanaf 1901 officieel in De Bilt. Die overlap maakte het mogelijk om één lange reeks te maken die nu ruim drie eeuwen omvat. De Zwanenburg-Utrecht-De Bilt reeks wordt internationaal gebruikt voor klimaatonderzoek. De metingen vóór 1901 zijn iets minder betrouwbaar en kunnen voor een maand 0,4 graden afwijken.

De oude temperatuurrecords voor juni waren 1858 en 1889 met 18,8 graden en daarna volgen 1781 met 18,5 graden en 2021 met 18,2 graden. Vergeleken met het oude record zijn we in de voorbije maand dus ruim een halve graad hoger uitgekomen. Kijken we alleen naar de afgelopen eeuw, dan was de maand meer dan 1 graad warmer dan het record uit 2021!

Vooral de gemiddelde maximumtemperatuur was met rond 25 graden veel hoger dan de gebruikelijk 20,9 graden. Voor de minimumtemperatuur, die in De Bilt op gemiddeld 13 graden uitkwam, was het verschil met de normale 10,5 duidelijk minder groot. Dit had te maken met de duidelijk koelere nachten die eerder in de maand nog voorkwamen. In de tweede helft van juni kwam het juist tot een aantal erg warme nachten. Dat was begin juni wel anders, op de 4e werd het in Nieuw-Beerta nog 4,7 graden, terwijl het op 11 juni in Eindhoven niet kouder werd dan 19,7 graden, bijna een recordvroege landelijke tropennacht!

Warme, zomerse en tropische dagen

Het aantal warme dagen, met een temperatuur van 20 graden of hoger, bedroeg in De Bilt 28, tegen 16 normaal. Ook dat is een record. Het oude record bedroeg 27 en stamde uit 1930 en 2003. In het Limburgse Arcen werd het elke dag warm, dat gebeurde tot nu toe alleen in 2003 op een aantal weerstations. Op 16 dagen steeg de temperatuur in De Bilt boven 25 graden en werd een zomerse dag aangetekend. Dit is eveneens een record. Het oude record was 14 zomerse dagen in 1970. Nadat op 9 juni de eerste officiële zomerse dag werd genoteerd kwam het direct tot een aaneengesloten en recordlange periode van 13 zomerse dagen in juni. Landelijk werd het op alle Limburgse weerstations (Maastricht, Ell en Arcen) 19 keer zomers warm. Het oude record was 18 keer in Arcen in 2021.

Het aantal tropische dagen in De Bilt bedroeg 2, meer dan normaal maar bij lange na geen record. Dat staat nog steeds met 6 op naam van juni 1976. Arcen en Eindhoven kwamen in de afgelopen junimaand op 6 tropische dagen. Dat is geen record, in 1947 telde Maastricht 7 en in 1976 maar liefst 8 tropische dagen. De hoogste temperatuur werd gemeten op 11 juni in Hoek van Holland en Gilze-Rijen met 32,3 graden. De Bilt noteerde deze dag ook de eerste officiële tropische dag met 30,3 graden. Op 25 juni werd het nog wat heter met 31,3 graden. Regionaal werd het op 9 juni al voor het eerst tropisch warm.

Ongekend zonnig

Sinds het begin van de landelijke zonmetingen in 1909 was de junimaand niet eerder zo zonnig als dit jaar. Gemiddeld over het land scheen de zon 327,5 uren tegen 214 normaal. Het oude record was 295 zonuren in 1976. Het was dus de eerste keer dat we landelijk in juni boven 300 zonuren uitkwamen en dat gold direct voor alle weerstations in ons land! Vlissingen en Berkhout waren het zonnigst met 336 zonuren tegen 314 op de Veluwe in Deelen. De periode vanaf 19 mei tot en met 17 juni was zelfs de zonnigste 30-daagse ooit gemeten met 367,3 zonuren. Dat is zelfs zonniger dan normaal voor Griekse Eilanden als Rhodos en Samos of de zonnigste plekken aan de Middellandse Zee! 

Mooiweerdagen

Voor wat het aantal mooiweerdagen betreft, is er een evenaring van het record van 18 mooiweerdagen uit 1976. Een mooiweerdag is een dag waarop de zon meer dan de helft van de tijd (in juni 8 uur) schijnt, het droog blijft en de temperatuur bovengemiddeld is.

Het warmtegetal, dat je verkrijgt door voor alle dagen met een gemiddelde temperatuur van 18 graden of hoger, het verschil met die 18 graden bij elkaar op te tellen, komt ook boven het recordjaar 1976 uit. Dat warmtegetal bedroeg deze maand in De Bilt 64 punten tegen 60 in 1976. Normaal is 17 punten en de hele zomer telt er 100. Tot een officiële hittegolf kwam het in De Bilt niet, maar vele stations in het zuiden, midden en oosten van het land tekenden wel een lange regionale hittegolf aan. Deze begon op 8 juni en duurde tot en met 21 juni. Nooit eerder kwam het in juni tot een regionale hittegolf van 2 weken. Het oude record was een regionale junihittegolf van 9 dagen in 1941, 1976 en 2019. In Woensdrecht begon de hittegolf al op 7 juni, maar was deze wel eerder afgelopen.

Sinds 1962 niet zó droog

Met landelijk gemiddeld 21,6 millimeter tegen 68 mm normaal was het sinds 1962 niet zo droog in juni. Toen viel 20,9 mm. Overigens gaan de historische neerslagwaarnemingen terug tot 1870 en dan vinden we nog 2 drogere junimaanden. In 1899 viel landelijk 13,3 mm en in 1887 12,5 mm.

Het neerslagtekort komt op ongeveer 173 mm uit, daarmee horen we bij de 5% droogste jaren sinds 1901. Slechts 3 jaren was het neerslagtekort eind juni groter. In 1959 was dit 175 mm, in 2020 188 mm en in recordjaar 1976 207 mm. Dat we nu al op nummer 4 staan is extra bijzonder omdat begin juni nog helemaal geen sprake van droogte was.

Een regen aan records

Al met al heeft de junimaand dus een ware regen aan records opgeleverd. Toch begon de maand nog relatief koel. Op de eerste dag werd het in De Bilt slechts 16,5 graden en in Leeuwarden maar 12,8 graden. Daarna gingen de temperaturen snel omhoog. De eerste drie weken van de maand verliepen grotendeels zonnig. Er was geen of nauwelijks neerslag. Hogedrukgebieden maakten de dienst uit en de wind waaide vaak uit richtingen tussen noord en oost. Was het de eerste week, zeker in de kustgebieden, gemiddeld nog aan de koele kant, vanaf week 2 schoten de temperaturen omhoog en vanaf 7 juni tekenden steeds meer plaatsen een regionale hittegolf aan.

Vanaf 18 juni werd het weer langzaam wat onstandvastiger en kwam het hier en daar tot de eerste regen- en onweersbuien. Een eerste grootschalige onweerssituatie deed zich op dinsdag 20 juni voor en daardoor werd door het KNMI code oranje uitgegeven. Op heel veel plaatsen kwam het tot pittig onweer met verspreid over het land 20 tot 40 millimeter. In Barendrecht viel 49 mm en in Cadzand 56 mm met wateroverlast tot gevolg. Hier en daar werden ook hagel en flinke windvlagen gemeld. Twee dagen later op donderdag 22 juni viel veel regen in een strook van Oost-Brabant en Limburg via de Achterhoek naar Twente. Hengelo noteerde 64 mm. Deze dag werd voor Limburg een code oranje uitgegeven voor overvloedige regenval, maar daar viel het enigszins mee. De zuidoostelijke helft was daardoor in juni ook het natst. Het Twentse Weerselo was met 89 mm de natste plek. In het noorden en westen viel lokaal minder dan 10 mmm. Dirksland bleef steken op 5 mm!

Een tandje terug, maar het bleef warm

Na 22 juni draaide de wind van de droge noordoosthoek naar de vochtige zuidwesthoek en kreeg het weerbeeld een licht wisselvallig karakter. Dagen met zon en stapelwolken en dagen waarop zwakke storingen met bewolking, wat regen of een bui en meer wind boven het land lagen, wisselden elkaar af. Af en toe trok de wind even flink aan. De temperaturen deden een stapje terug, maar mede door het inmiddels flink opgewarmde Noordzeewater werd het alsnog tussen 20 en 25 graden en op sommige dagen ook nog wat warmer.