Van lokaal vriezen naar 20 graden: grote contrasten
In de nacht naar dinsdag 15 oktober kwam het voor het eerst dit seizoen tot lokale vorst. De volgende dag, woensdag 16 oktober, werden er door heel Nederland zachte temperaturen gemeten. In het zuiden en zuidwesten werd het zo’n 22 graden, een groot contrast met een paar dagen eerder. Het zijn de grote temperatuurschommelingen die voor de oktobermaand karakteristiek zijn.Neem bijvoorbeeld oktober 2018. In De Bilt kwam de minimumtemperatuur op 8 oktober tot onder de 3 graden, terwijl een paar dagen later temperatuurrecords verbroken werden. Op 12, 13 en 14 oktober werd het warmer dan ooit gemeten. Het bleef daarna nog een tijdje zacht, maar op 20 oktober kwam het weer bijna tot nachtvorst. De verklaring vinden we in de windrichting.
Het komt door de wind
De overheersende windrichting in Nederland komt over het algemeen uit het zuidwesten. Voor specifiek de oktobermaand domineren vaak zuidenwinden die golven met warme lucht met zich meebrengen. Boven Europa vormen hogedrukgebieden, wat vaak in hand gaat met een warme bovenlucht door depressies op de Atlantische Oceaan die warme lucht naar het noorden duwen. De vorming van lagedrukgebieden op de Atlantische Oceaan en hogedrukgebieden boven Europa veroorzaakt zuidelijke winden in de gebieden daartussen.
Op het moment dat vanuit het westen een hogedrukgebied ons nadert, waait een noordelijke wind die koude lucht aanvoert. Dit zagen we de afgelopen dagen, toen het verspreid over het land tussen de 9 en 14 graden werd. In dit hogedrukgebied was het rustig weer met weinig wind en opklaringen. De temperatuur daalde in de avond sterk en dat zette ’s nachts door, wat de eerste vorst op een officieel KNMI-station opleverde. Met een week eerder dan gemiddeld was het een relatief vroege eerste vorst van de herfst.
Bij het wegtrekken van het hogedrukgebied naar het oosten draait de wind naar het zuiden tot zuidoosten. Op dat moment wordt warme lucht aangevoerd, afkomstig van Afrika. In deze situatie kan oktoberwarmte optreden met een afwisseling tussen zon en wolken. In de nacht naar donderdag 17 oktober, twee dagen na de eerste lokale vorst, was het recordzacht. In De Bilt koelde het af naar 14,7 graden, de hoogste minimumtemperatuur ooit gemeten voor deze nacht.
Een verschil van bijna 24 graden binnen 48 uur: het kan gebeuren in oktober. Bron: KNMI
Hoe lang blijft de warmte?
De zachte temperaturen overdag en in de nacht houden tot in ieder geval het weekend aan. Volgende week strekt zich een groot hogedrukgebied uit over Europa en krijgen we in Nederland een zuidwestelijke wind. Tegen het einde van de week komen ook zuiden- en zuidoosten winden voor. Door deze windrichtingen blijft het hier relatief warm en zonnig met temperaturen tussen de 15 en 18 graden. Iets koeler dus dan de afgelopen dagen, maar nog steeds heerlijk oktoberweer.
Maandag komt een storing in de buurt van Nederland en is er vooral in de avond kans op een bui. Daarna verlopen de dagen droog en zonnig en in het weekend afwisselend bewolkt. In of na het weekend volgt mogelijk een periode met hogere neerslagkansen.
Temperatuursprongen in oktober zijn dus zeker niet ongewoon. Bijna elk jaar is het wel in de metingen terug te vinden, wat te maken heeft met een afwisselende windrichting door het opkomen van hogedrukgebieden boven Europa. De positie en beweging van deze drukgebieden is allesbepalend voor oktoberkou of -warmte. Hierdoor lijkt de tweede helft van de huidige oktobermaand een stuk warmer te gaan verlopen dan de eerste helft.
