Bomcycloon Éowyn - Van historische sneeuw in Florida naar historische wind in Ierland

Flinke schade

Door de zeer zware windstoten en hevige regenval is er veel schade aan de natuur en infrastructuur in Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Gebouwen zijn beschadigd, overal ligt puin en veel bomen zijn omgewaaid. In meerdere steden viel de elektriciteit uit door kapotte stroomkabels. Een recordaantal van meer dan 700 duizend woningen en bedrijven in Ierland zitten zonder elektriciteit, bijna een derde van het totale aantal gebouwen. Ook zitten duizenden mensen zonder water.

Vanaf het begin werd Éowyn aangekondigd als mogelijk één van de zwaarste stormen ooit gemeten. In Ierland en het Verenigd Koninkrijk gold vrijdagochtend tot het einde van de middag code rood en het openbare leven werd grotendeels stilgelegd. Dat bleek niet voor niks, want er werden record brekende windsnelheden gemeten.

Sterkste wind ooit gemeten in Ierland

Het hoogtepunt van de storm viel vrijdag vroeg in de ochtend. Om 5 uur ’s ochtends werd een windstoot van 183 km/h gemeten, wat het oude record uit 1945 van 182 km/h verbreekt. Ook het record van de hoogste gemiddelde windsnelheid dat stond op 131 km/h in 1945, werd om 4 uur ’s nachts overtroffen met een 10-minuten gemiddelde windsnelheid van 135 km/h. De record werden gemeten op het weerstation Mace Head aan de westkust van Ierland (County Galway).

Er ontwikkelde zich ook een sting jet – een klein en smal gebied met nog sterkere wind dan de omgeving. Op satellietbeelden ziet het er uit als een angel, vandaar de naam. Zo’n sting jet ontstaat door koude lucht hoger in de atmosfeer dat daalt en zich om het lagedrukgebied heen wikkelt, terwijl het steeds harder gaat stromen. Wanneer deze wind de grond bereikt, veroorzaakt het vaak sterkere windstoten dan de storm anders zou geven.

Op dit satellietbeeld is de sting jet van Éowyn goed te zien.

In het Atlantische gebied worden orkanen geclassificeerd op basis van de Saffir-Simpson schaal, wat de maximaal behaalde windsnelheid verbindt aan een orkaancategorie. Volgens deze schaal heeft een categorie-1 orkaan windsnelheden van 119-151 km/h. De hoogst gemeten windsnelheid van Éowyn op land, 135 km/h, is daarmee van orkaankracht geweest! Een vliegtuig van de Hurricane Hunters kwam donderdag naar Ierland voor onderzoek naar de ontwikkeling van Éowyn. Met speciale apparatuur kunnen gegevens worden verzameld die met satellieten of weerstations niet meetbaar zijn.

De voorspellingen waren niet mis

Voordat de storm aan land kwam werd in Ierland, Noord-Ierland en Schotland de zwaarste windstoten verwacht. Weermodellen berekenden windstoten van 80 tot 200 kilometer per uur op de Britse Eilanden. De kern met de hoogste windsnelheden trok over het noorden van Ierland. Het stormsysteem was uitzonderlijk krachtig met een luchtdruk in de kern van slechts 940 hPa. Éowyn wordt ook wel een bomcycloon genoemd omdat luchtdruk daalde met maar liefst 50 hPa (millibar) binnen 24 uur en dat heet ‘bombogenese’. Dit leidde tot een groot en intens windveld, veroorzaakt door lucht die als het ware naar de kern wordt gezogen om het druktekort te compenseren. In Nederland zaten we aan de rand van het windveld en kwamen we er beter van af. In het uiterste noordwesten werd een maximale windstoot van 90 km/h gemeten. Ook in de rest van het land was het onstuimig met windstoten van 40-70 km/h.

De situatie van windsnelheden om 08:00 uur UTC. Het hoogtepunt was al voorbij, maar in de uren hierna werden ook nog zeer hoge windsnelheden gemeten. Bron: Meteociel

Superstorm door een koufront

De zeer koude lucht die dinsdag de stranden van Florida bedekte met een sneeuwlaag tot wel 30 centimeter dik staat aan het begin van een reeks aan reacties in het weersysteem op de Atlantische Oceaan. De koude lucht stroomde via de oostkust van de VS de oceaan op, waar het temperatuurverschil met het relatief warme water leidt tot een instabiele atmosfeer. Tussen de koude luchtsoort afkomstig van de VS en de zachtere lucht verder naar het zuiden vormde zich een krachtige straalstroom, wat een grote hoeveelheid energie gaf aan het lagedruksysteem dat in rap tempo uitgroeide tot superstorm Éowyn.

Zondag volgt Herminia

De rust keert zaterdag terug, maar wordt zondag alweer onderbroken door storm Herminia. Deze storm werd benoemd door de Spaanse weerdienst omdat daar een grote invloed van de storm verwacht wordt. Hoewel het systeem van zondag niet dezelfde kracht heeft als Éowyn, zal het herstelwerkzaamheden belemmeren en meer wind en regenval brengen. Het vormt ook overstromingsrisico’s omdat de grond op veel plekken verzadigd is van de neerslag op vrijdag. In Nederland neemt de komende dagen ook de wind en neerslag toe als gevolg van de lagedrukgebieden die elkaar vlot opvolgen.