Juli 2021 verliep wisselvallig met veel zware buien

Uitschieters in de temperaturen, zowel omlaag als omhoog bleven uit, al begon de maand opvallend fris met op 1 juli in Arcen een maximumtemperatuur van 14,4 graden. Het was daarbij ronduit wisselvallig. Vooral de oostelijke helft van het land en dan met name het zuiden van Limburg kregen (veel) meer regen dan normaal in de regenmeters. Op veel plaatsen in het westen van het land verliep de julimaand juist aan de droge kant. Opvallend was dat de gemiddelde temperaturen in het noorden van het land duidelijk boven normaal uitkwamen, terwijl ze in de zuidelijke helft op de meeste plaatsen juist iets beneden normaal bleven.

Watersnood

Het grote nieuws van juli werd in de tweede week gemaakt, toen het vanaf 14 juli in de stroomgebieden van de Rijn in Duitsland en de Maas in België en Nederland hard begon te regenen. In de Eifel in Duitsland, de Ardennen in België en in de heuvels van Zuid-Limburg viel op diverse plaatsen in korte tijd tussen 100 en 200 millimeter regen, op een bodem die door eerdere regens deze zomer al behoorlijk verzadigd was. Het water dat in die drie genoemde gebieden terechtkwam, kon niet anders dan wegstromen. De overstromingen, die daar het gevolg van waren, leidden tot een watersnoodramp die voor deze fase van de zomer voor onze omgeving ongekend was. In de periode 11 t/m 20 juli viel in het Limburgse Ubachsberg, vlakbij Valkenburg, 206 mm. Deze periode in het midden van juli was nooit natter dan 162 mm, gemeten in Amsterdam in 2012. Slechts twee keer verliep een decade (tiendaagse periode) nog natter dan deze.

Niet alleen in Duitsland, maar ook in Nederland en in België stegen de waterstanden in verscheidene rivieren tot kritieke hoogten. Vooral in Duitsland en in België waren de verwoestingen in enkele aan de getroffen rivieren gelegen dorpen groot. In Duitsland kwamen meer dan 170 mensen om het leven, in België steeg het dodenaantal tot 41. In Nederland werd het aan het de Geul gelegen Valkenburg zwaar getroffen. Een belangrijk deel van het stadje kwam onder water te staan en de overstromingen richtten uiteindelijk voor meer dan 500 miljoen euro aan schade aan.

Evacuaties

Toen de hoogwatergolf zich door de Maas naar zuiden verplaatste, moesten op diverse plaatsen woonwijken worden geëvacueerd. Op een paar kleine doorbraken na hielden alle dijken stand en stroomde al het water netjes naar de zee. In Nederland vielen uiteindelijk geen slachtoffers. Ook in de Waal, de Neder-Rijn en in de IJssel steeg het water flink, maar rond deze rivieren traden helemaal geen problemen op. Het vele water werd er moeiteloos door afgevoerd.

Omdat er in juli vrijwel steeds lagedrukgebieden in de buurt van Nederland lagen, kende het weerbeeld een tamelijk eenzijdig verloop. Vaak was het wisselvallig met een afwisseling van wolken en zon, maar ook (fikse) buien die elke keer weer opdoken en regionaal soms veel neerslag achterlieten. Op 6 dagen kwam het ergens in het land tot 50 millimeter of meer en daarmee liep het totaal van dagen met zware neerslag in ons land op tot 16, een evenaring van het record uit 2006. En dat terwijl dit jaar pas net over de helft is.

Even stabieler

Alleen in de week van zaterdag 17 tot en met vrijdag 23 juli zag het weerbeeld er in onze omgeving stabieler uit. Eindelijk lag er weer eens een hogedrukgebied in de buurt. Zondag 18 juli scheen op veel plaatsen de zon en stegen de temperaturen met uitzondering van het noordwesten van het land op veel plaatsen tot zomerse waarden. In Arcen werd die dag een temperatuur van 28 graden aangetekend, de hoogste temperatuur van de maand. De Bilt kwam op 26,6 graden uit. Sinds 2011 (24,3 graden) was de hoogste maandtemperatuur niet zo laag geweest.

Vanaf zaterdag 24 juli brak een nieuwe periode met wisselvallig weer aan. Een nieuw lagedrukgebied kwam vanuit het zuidwesten op Nederland af en bracht het aloude weerbeeld met een afwisseling van zon en buien terug. Extreem zware buien trokken in de nacht naar 25 juli over het noorden van het land. In Bergumerdam kwam 113 mm in de regenmeter, sinds het begin van de metingen was het slechts 5 keer eerder nog natter in juli. Zo werd op 13 juli 2019 in Steenwijksmoer 132,5 mm afgetapt.

De temperaturen bleven eerst op peil met op 25 juli in het zuidoosten en op 26 juli in het noordoosten nog 27 graden, maar vanaf 27 juli werd het overal geleidelijk wat koeler en doken de gemiddelde temperaturen weer beneden normaal. Verder bracht een lagedrukgebied in de buurt van Schotland en later op de Noordzee op 28 en 29 juli behoorlijk veel wind, aan zee af en toe hard tot stormachtig uit het zuidwesten.

Slechts 4 zomerse dagen

Door het vlakke temperatuurverloop tekende De Bilt uiteindelijk slechts 4 zomerse dagen met een temperatuur van boven 25 graden aan. Gemiddeld zijn er 9 zomerse dagen, daar bleven we dus ruim onder. Vorig jaar telde de maand maar 3 zomerse dagen. In het oosten en zuiden werden wel meerdere zomerse dagen aangetekend. Nergens in het land kwam het tot een tropische dag met minstens 30 graden op de thermometer, tegen normaal 2 in De Bilt en 3 tropische dagen in het oosten en zuidoosten het land. Toch was het niet vaak écht fris, want De Bilt telde 28 dagen van 20 graden of warmer, tegen 23 warme dagen normaal.

Kijken we naar de neerslag, dan zien we een duidelijk verschil tussen het noordwesten en zuidoosten van het land. In de Kop van Noord-Holland viel in Den Oever maar 38 mm tegen 39 mm in Den Burg (Texel), tot ruim 200 millimeter in het eerder door watersnood getroffen zuidelijke deel van Limburg. Zo viel in Ubachsberg, vlakbij Valkenburg, 241 mm. Iets noordoostelijker in Schaesberg is 232 mm gevallen en in de heuvels verder naar het zuiden zit Noorbeek op 216 mm. Een all-time maandrecord is niet verbroken. Dit staat sinds 1965 op naam van Weert met 270 mm. Ook in Friesland was het lokaal zeer nat, zoals de 210 mm van Eernewoude. Het landelijk gemiddeld van 84 mm tegen 80 mm normaal zegt dus maar weinig.