Nu pas eerste vorst van de herfst
Aan de grond kwam de temperatuur sinds 21 september al regelmatig iets onder het vriespunt, maar nu heeft het eindelijk ook op normale waarnemingshoogte (1,5 meter) gevroren. Op het KNMI-weerstation in het Limburgse Ell daalde de temperatuur om 4:20 uur naar -0,3 graden. Later koelde het er tot -1,1 graden af. Woensdrecht ging daar uiteindelijk nog met -1,4 graden onderdoor. De eerste vorst valt ruim 3 weken later dan normaal. Gemiddeld vriest het op 21 oktober voor het eerst in ons land.
Afgelopen nacht vroor het voor het eerst op een officieel meetpunt op de normale waarneemhoogte van 1,5 meter. De laatste keer dat het vóór de zomer op normale waarneemhoogte vroor, was op 9 mei. In Leeuwarden daalde de temperatuur toen tot -0,6 graden.
Vorst aan de grond, ook wel nachtvorst genoemd, kwam al vanaf september regelmatig voor en is dus iets anders dan vorst op de normale meethoogte. Koude lucht is relatief zwaar en zakt tijdens heldere en rustige nachten naar beneden. Daardoor bevindt de koudste lucht zich net boven het aardoppervlak. Aan de grond is het vaak ruim 3 graden kouder dan op anderhalve meter. Zo was het in Eindhoven aan de grond -4,8 graden.
Recordvroeg
Recordvroege vorst na de zomer vond plaats in 1971, toen het in Deelen al op 15 september een beetje vroor met -0,1 graad. Een dag later werd het nog een stuk kouder met -2,4 graden in Winterswijk en -2,2 graden in Soesterberg. In De Bilt werd het -0,7 en daarmee noteerde het hoofdstation de vroegste officiële vorst ooit. De meeste late vorst werd in juni gemeten, op 19 juni 1923 koelde het in Den Helder af tot -0,3 graden.
Steeds later
De eerste ‘gewone’ vorst valt meestal in de tweede helft van oktober, in het huidige klimaat (1991 - 2020) gemiddeld op de 21e. Van 1961 t/m 1990 was deze gemiddelde datum overigens nog 15 oktober, dus de eerste vorst valt tegenwoordig later dan in de vorige eeuw. In het binnenland boven de zandgronden vriest het sneller dan pal aan zee. Zo valt de eerste vorst op Vlieland gemiddeld pas op 6 december. In Vlissingen is de vorstloze periode het grootst en vriest het gemiddeld pas voor het eerst op 12 december. Overigens kan het in duinpannen wel snel tot vorst komen als er vrijwel geen wind staat, zo bleek afgelopen zomer weer.
Vorig jaar viel de eerste vorst in ons land op 16 oktober en in 2020 was dit het geval op 18 oktober. In 2018 kwam het op 29 september al tot lichte vorst op weerstation Twenthe, met -0,8 graden.
Recordvroeg vroor het in 1971, met in Deelen op 15 september -0,1 graad.
Het kan ook anders, want in het jaar 2000 moesten we wachten tot 16 december, voordat het ergens in Nederland op een officieel weerstation tot vorst kwam. In het zuiden vroor het licht met -1,8 graden in Gilze-Rijen als laagste waarde. Een dag later kwam het in De Bilt tot de eerste officiële vorst, recordlaat.
Dit zegt overigens niets over het verdere verloop van de winter. In delen van het land was een dikke week later namelijk sprake van een witte Kerst!
Meer vorst?
Vanaf de komende nacht hebben we meer bewolking en trekt de wind aan. De minima vallen dan weer een stuk hoger uit. De handschoenen kunnen terug in de kast want op sommige plekken komt het kwik niet meer onder 10 graden.
