‘Toenemende sneeuwval remt bijdrage Antarctica aan zeespiegelstijging’

Constateerde de NASA in een artikel in 2018 dat de toenemende sneeuwval op Antarctica een remmend effect heeft op de bijdrage van Antarctica aan de wereldwijde zeespiegelstijging, een artikel dat in oktober 2022 op de website van Copernicus is verschenen, gaat nog wat verder. Hierin wordt gesteld dat de toenemende sneeuwval op Antarctica in de meest extreme simulaties er tot 2100 zelfs toe kan leiden dat de nettobijdrage van het ijscontinent aan de wereldwijde zeespiegelstijging een tijdje licht negatief wordt. Na 2100 zou dit dan weer omslaan in een positieve nettobijdrage.

De smelt van de ijskap, die zich vooral aan de randen van het continent voordoet, houdt daarbij aan en versnelt, maar de massabijdrage van het landijs, wat verderop op het continent, zou door de toenemende sneeuwval nog sneller stijgen en het verlies aan de randen overvleugelen. Hierbij moeten we wel aantekenen dat dit verlies aan de randen nog met veel onzekerheden is omgeven. Het gedrag van de gletsjers speelt hierin een grote rol en ook de mate waarin die het landijs in de kustgebieden op zijn plek houden.

Zeeijs recordlaag

Uit recent onderzoek is naar voren gekomen dat er in de maand januari nog nooit zo weinig zeeijs rond Antarctica, of de Zuidpool, was. Ten opzichte van andere jaren lag er gemiddeld ruim 31 procent minder en daarmee is het record van januari 2017 verbroken. Het gaat hierbij om een tekort dat een gebied met een oppervlakte van 1,7 miljoen vierkante kilometer beslaat, bijna net zo groot als de Middellandse Zee. Het zeeijs zal de komende tijd nog iets verder smelten, maar het minimum is nu wel bijna bereikt.

Volgens Copernicus – de Europese klimaatinstantie die ook de toestand van de oceanen en het zeeijs op mondiale en regionale schaal onderzoekt – was er rond de Zuidpool, of Antarctica tussen 1991 en 2020 aan het einde van de zomer gemiddeld 5,5 miljoen vierkante kilometer zeeijs aanwezig. Dit jaar is dat nog maar zo’n 3,8 miljoen vierkante kilometer. De organisatie stelde dit vast met behulp van satellietgegevens.

Bizar warm

In de periode van 16 tot en met 18 maart 2022 was het op de zuidpool ook bizar warm. De combinatie van een lagedrukgebied bij het Australische Perth en een hogedrukgebied ten zuidoosten van Nieuw-Zeeland (vooral dit hogedrukgebied lag op een uiterst ongewone plaats) was er de oorzaak van dat zich in de straalstroom rond de zuidpool een enorme bocht vormde. Warme en vochtige lucht, afkomstig vanuit het oosten van Australië, wist hierin vanaf de Tasmaanse Zee helemaal tot boven Antarctica door te dringen.

Meteen aan de Antarctische kustlijn leidde dit tot hoge temperaturen. De onderzoeksstations Casey en Dumont d’Urville maten temperaturen van respectievelijk 6 en 4 graden boven nul. Verder viel er daar in de vochtige lucht erg veel regen.

Heel veel sneeuw

Op zijn weg omhoog, het oostelijke ijsplateau van Antarctica op, koelde de lucht maar heel langzaam af. Belangrijkste oorzaken hiervan waren de hoge luchtvochtigheid en het feit dat zich steeds bewolking vormde. Bij condensatie, dat het tegenovergestelde van verdamping is, komt warmte vrij. In dit geval was dat zoveel dat de lucht maar langzaam afkoelde. Tegelijkertijd viel veel neerlag. In de nabijheid van de kust was dat regen, hogerop vooral sneeuw. Heel veel sneeuw, zoals nu dus is gebleken.

Toen de warme lucht bij de hoog op het ijsplateau gelegen onderzoeksstations Vostok (Rusland) en Dome Concordia (Europa) aankwam, waren de temperatuurafwijkingen ten opzichte van wat daar normaal is tot rond 38 graden opgelopen, een verschil dat op die manier op aarde nog nooit eerder was gemeten. Het vroor op beide stations nog wel, maar normaal was het echt heel veel kouder. Door al dat vocht in de lucht dus.

De ‘hittegolf’, die tussen 16 en 18 maart 2022 op de oostelijke helft van de ijskap op Antarctica dus tot temperaturen leidde die plaatselijk bijna 40 graden boven normaal lagen, heeft in diezelfde periode op het ijs tot een onvoorstelbare hoeveelheid verse sneeuw geleid.

Gravitatiemetingen

Op basis van gravitatiemetingen van het GRACE-programma van NASA is komen vast te staan dat de ijsmassa op Antarctica in de periode van half maart tot en met half april 2022 met maar liefst 335,4 gigaton is aangegroeid. Dat is een onvoorstelbare 33540 miljard kilogram. Een dergelijk grote aangroei is in de meetperiode, die enkele jaren na de eeuwwisseling begon, niet eerder waargenomen. Voor het jaar als geheel was de toename bijna 4 gigaton.

In het artikel op de Copernicus-website wordt gesteld dat zulke gebeurtenissen zich in de toekomst vaker kunnen voordoen. Minder zeeijs rond Antarctica verkleint de barrière die warme lucht, afkomstig van noordelijke breedten moet nemen, om tot boven het landijs te komen. Niet alleen kan die lucht daardoor met een hoge temperatuur aankomen, ook wordt de potentie tot het meenemen van vocht flink vergroot. Daarbij is het op de ijskap – ook onder warmere omstandigheden – nog steeds zo koud dat het grootste deel van de neerslag voorlopig nog steeds in de vorm van sneeuw zal vallen. Gebeurt dit in de hoeveelheden die we in maart 2022 hebben gezien, dan kan de ijsmassa flink toenemen.

De wetenschappers zijn wel voorzichtig. Ze pleiten, vanwege alle onzekerheden die hun uitkomsten omgeven, voor extra onderzoek op basis van deze nieuwe invalshoek.