Winter 2023 is 10e te warme winter op rij
Ondanks enkele sneeuwsituaties en een relatief koud begin van de winter, eindigt de winter van 2022-2023 veel zachter dan normaal. Daarmee is het de 10e zachte winter op rij, een verscherping van het record dat vorig jaar werd gezet. Naast zeer zacht was de winter vrij nat, maar ook zonnig.De winter van 2022-2023 verliep met een gemiddelde temperatuur van 5,1 graden veel zachter dan normaal (3,9 graden), goed voor een 13e plek op de lijst van zachtste winters. Dat is nog wel iets lager dan veel recente winters, met de winters van 2019, 2020 en 2022 die nog wat zachter waren. Op 29 dagen liep de temperatuur op tot 10 graden of meer tegen 18 dagen normaal, goed voor een 6e plek. Bijna één op de 3 winterdagen verliepen dus zeer zacht.
Er viel meer neerslag dan normaal (231 mm tegen 218 mm), en daarvan viel slechts op 22 dagen neerslag in de vorm van (smeltende) sneeuw tegen 33 sneeuwdagen normaal in ons land. Wit was het bijna nooit, alleen lokaal op sommige dagen in december en januari. In het zuiden van het land was het wit van 19 tot 27 januari en lag lokaal meer dan 10 centimeter. Op 17 dagen was het ergens wit in ons land (8 dagen in december en 9 dagen in januari). Normaal is het op 25 dagen wit in ons land. Alweer een bijzonder 'groene' winter dus, vooral in het noorden waar plaatselijk helemaal geen sneeuw bleef liggen.
Tegelijkertijd was de winter ook zonnig met 237 zonuren tegen 218 normaal, goed voor een 11e plek. Qua wind hield de winter zich rustig, gemiddeld over het land waaide het met 18,4 km/u tegen 19,8 km/u normaal veelal uit de zachte zuidwesthoek. Het stormde dan ook geen enkele keer en dat gebeurde voor het laatst in 2013. Ook afgelopen herfst kende al geen storm, we moeten terug naar 1932-1933 voor een herfst- en winterseizoen zonder stormen!
Koud begin van de winter - weinig ijsdagen, wel schaatspret
December was de koudste maand van deze winter met een gemiddelde temperatuur van 3,9 graden. Tevens was het de enige maand waarin de gemiddelde temperatuur onder het langjarig gemiddelde (4,2 graden) lag. Na een koel begin van de maand werd het in de periode tussen 12 en 18 december behoorlijk koud. Met maxima van -1,4 en -0,3 graden op respectievelijk 13 en 17 december kwam het tot de eerste ijsdagen in De Bilt. Dit waren ook gelijk de enige officiële ijsdagen van de winter, want in januari en februari bleven de maxima in De Bilt niet meer onder het vriespunt steken.
In een gemiddelde winter komt het tot 6 officiële ijsdagen; deze winter kwam het dus maar tot één derde van dat aantal. Een record is het echter niet, want in 11 winters - waarvan 6 in deze eeuw - kwam het überhaupt niet tot officiële ijsdagen. De laagste minimumtemperatuur in de Bilt viel op 14 december: toen daalde de temperatuur naar -7,7 graden. Het kwam deze winter dus niet tot officiële strenge vorst, terwijl dat gemiddeld 1 à 2 keer gebeurt. De laatste keer was in 2021.
Verder naar richting de oostgrens kwam het lokaal wel tot strenge vorst met op 14 december respectievelijk -10,5 en -10,6 graden in Twente en Eelde. Verder kwam het alleen nog op 18 december lokaal tot strenge vorst (-10,3 graden in Hupsel). Normaal komt het landinwaarts tot 2 à 3 dagen met strenge vorst. Het was wel koud genoeg voor wat schaatspret, op zowel schaatsbanen als écht natuurijs.
IJzel gevolgd door kletsnatte periode
Gedurende de avond van 18 december en in de nacht naar 19 december werd de kou verdreven. Het KNMI gaf code oranje uit voor ijzel en er werden bij Rijkswaterstaat zo'n 500 incidenten gemeld als gevolg van de gladheid. Het was het begin van een kletsnatte periode. De rest van het jaar viel namelijk elke dag wel ergens in het land neerslag en ook januari verliep kletsnat.
In De Bilt werd al op 21 januari de meeste neerslag ooit in een januarimaand gemeten. Daarna kwam in De Bilt de op één na langste reeks neerslagdagen ooit ten einde. De natste dag deze winter was 12 januari, met in De Bilt 40 millimeter regen en iets verder naar het zuiden plaatselijk zelfs 60 mm. Voor het winterseizoen zijn dit uitzonderlijke neerslaghoeveelheden.
Zeer zachte jaarwisseling, all-time warmterecords
De grote neerslaghoeveelheden waren deels te verklaren door de extreem hoge temperaturen. Warme lucht kan namelijk meer vocht bevatten dan koude lucht en dus was het ook niet vreemd dat het tijdens de kletsnatte periode ook vaak extreem warm was. Zo eindigde december recordzacht met de warmste oudejaarsdag ooit in De Bilt, die tevens de zachtste decemberdag ooit werd met 15,9 graden. Het Limburgse Ell kwam op 17,6 graden uit, dat was bijna een nieuw landelijk decemberrecord. Daarna volgde de warmste jaarwisseling én de warmste januaridag ooit gemeten, met 15,6 graden in De Bilt en 16,9 graden in Eindhoven. Ook de eerste 10 dagen van januari verliepen nog nooit zo zacht als dit jaar.
Koudere periode met regelmatig sneeuw in januari
In de koude eerste helft van december viel op 11 dagen ergens in het land sneeuw. Van grootschalige sneeuw of een dik pak was echter geen sprake. Na de extreem hoge temperaturen volgde halverwege januari weer een koudere periode met regionaal een laag sneeuw. De maximumtemperatuur lag aanvankelijk nog steeds (ruim) boven het vriespunt, maar 's nachts vroor het wel met in het zuidoosten regelmatig temperaturen van -5 graden of lager (matige vorst). Vooral de bovenlucht werd steeds kouder, waardoor de lucht onstabieler van opbouw werd en boven zee (winterse) buien ontstonden die aan land kwamen. Op 19 januari trok een polar low vlak langs ons land.
Het KNMI gaf op vrijdag 20 januari code oranje uit voor sneeuwval in het midden en zuiden van het land. Het was de meest sneeuwrijke dag van deze winter. Verschillende buiengebieden trokken over het land en vooral in het midden en zuiden viel veel sneeuw. Op de Hilversumse heide kwam het tot 10 centimeter sneeuw, in de Limburgse Heuvels viel zelfs tot 13 cm. In totaal viel in januari op 7 dagen ergens in ons land sneeuw (tegen 11 normaal), maar op 9 dagen was er lokaal sprake van een sneeuwdek. Daarmee had de winter qua sneeuw zijn kruit grotendeels verschoten, want in februari kwam het alleen de eerste dag en laatste dagen van de maand lokaal tot wat (natte) sneeuw.
De rest van januari was het droger, maar echt koud werd het niet meer. Zo eindigde januari met een gemiddelde temperatuur van 5,8 graden tegen 3,6 graden normaal veel zachter dan gebruikelijk. Het was daarmee ook de zachtste maand van deze winter. Hoewel de maximumtemperatuur in De Bilt in januari elke dag boven het vriespunt uitkwam, werd op 21 januari (-0,3 graden in Herwijnen en Lelystad) en 25 januari (-0,4 graden in Deelen) lokaal nog wel een ijsdag genoteerd.
Februari na ruig begin erg droog
Februari begon met flink wat actie. Lokaal viel flink wat regen en kwam het tot onweer en natte sneeuw. Bovendien noteerde Nieuw-Beerta een windstoot van 101 km/uur. Het was één van de weinige momenten deze winter waarop de wind echt uithaalde, want de gemiddelde windsnelheid lag juist lager dan gemiddeld. Sterker nog, het kwam geen enkele keer tot een officiële winterstorm, pas voor de 12e keer sinds het begin van de windmetingen in 1910. Opvallend genoeg kwam het afgelopen herfst ook al niet tot storm. Een stormloze herfst én winter kwam sinds het begin van de metingen maar één keer eerder voor, namelijk in het winterhalfjaar van 1932-1933.
Na een dynamisch begin van de maand werd het al snel een stuk stabieler. Hogedrukgebieden domineerde het weerbeeld met aanvankelijk behoorlijk hoge temperaturen. In de 2e week van februari werd het wat kouder. Er was flink wat ruimte voor de zon en in de nachten vroor het landinwaarts soms matig met -5 à -7 graden. Overdag kwam de temperatuur door de sterker wordende zon wel ruim boven het vriespunt uit.
Half februari was het enkele dagen lenteachtig met temperaturen tussen de 10 en 15 graden. Daarna werd het even wat wisselvalliger met buien die over het land trokken, maar écht grote neerslaghoeveelheden bleven uit. Februari eindigde dan ook erg droog met landelijk 23 mm tegen 60 mm normaal. Het aantal sneeuwdagen lag ver onder normaal met op 4 dagen (natte) sneeuw ergens in ons land tegen 11 normaal.
Na een zachte periode verliepen de laatste dagen van de maand februari - en daarmee ook de meteorologische winter - aan de koude kant. Op een paar lokale (sneeuw)buien na was het overwegend droog met veel ruimte voor de zon. Ondanks de koude nachten aan het einde van de maand eindigde februari met een gemiddelde temperatuur van 5,7 graden tegen 3,9 graden normaal. Met landelijk 111 zonuren tegen 92 uur normaal verliep de laatste maand van de meteorologische winter zonnig.
10e te warme winter op rij
Uiteindelijk was het dus alweer een slappe winter, de 10e op rij en dat is een record sinds 1901. In de vorige eeuw kwam het tot 8 zachte winters op rij, van 1971 tot en met 1978. Op 32 dagen kwam de temperatuur in De Bilt onder het vriespunt uit, tegen 35 normaal. Matig vroor het 7 nachten, terwijl het kwik normaal 9 keer onder -5 graden duikt. Toch was dit dus nét genoeg voor wat schaatsijs in december. Het aantal mooi-weerdagen komt uit op 4 en zijn allemaal in februari gehaald. Normaal hebben we ook 4 dagen waarbij de zon minstens de helft van de tijd schijnt, het droog is en zachter dan normaal.
