Hoe ver weg is de winter?

Een aantal mensen zullen afvragen "winter, het is toch past herfst?" en dat is natuurlijk helemaal waar. Maar, ook in de herfst zien we in Nederland soms al een glimp van de winter. De afgelopen week schreven we, naar aanleiding van een poll op onze website, over winterinbraken in november die plaatsvonden in het verleden (zie hier en hier). En ook in Oktober zagen we in Nederland soms wel eens sneeuw (zie bijvoorbeeld hier en hier). Uiteraard zien we de eerste echte winterinbraken normaal gesproken pas eind november of zelfs (ver) daarna.

Kijken we naar het Europese continent, dan zien we dat op een aantal plekken, vooral ten noorden van ons, de winter klimatologisch gezien veel eerder begint. Zo begint in Lapland en de noordelijke helft van het Scandinavische hoogland de winter klimatologisch gezien tussen half oktober en begin november. De eerste sneeuw valt klimatologisch gezien zelfs nog een aantal weken eerder. Het permanente sneeuwdek, oftewel het sneeuwdek dat de gehele winter onafgebroken blijft liggen, vormt zich in Lapland tussen eind oktober en begin november. Als we de klimatologie aanhouden, zouden we er dus eigenlijk vanuit mogen gaan dat het nu al volop winter is in Noord-Fennoscandinavië (Fennoscandinavië bestaat uit Scandinavië, Finland en het uiterste noordwesten van Rusland). Datzelfde geldt ook voor (Noord)west-Rusland.

Winter ver weg...

Eind oktober deed de winter, geheel conform de klimatologie, een serieuze intrede in Noord-Europa en viel er een behoorlijk pak sneeuw in Lapland en zelfs een stuk verder naar het zuiden. Bovendien gingen de temperaturen flink onderuit met in de nacht van 30 op 31 oktober op uitgebreide schaal strenge vorst en lokaal zelfs temperaturen onder de -20. In november stroomde vanuit het zuiden echter direct weer (record)zachte lucht binnen. Van dat pak sneeuw is een groot deel dan ook weer verdwenen, waardoor Fennoscandinavië momenteel voor een groot deel weer 'groen' is. Goed, in Lapland en de Zweedse en Noorse bergen zien we momenteel sneeuw, maar nog altijd ligt hier minder dan normaal. Over de grote lijn is de hoeveelheid sneeuw in Noord- en Noordoost-Europa dus veel te laag. Kijk maar even mee naar de kaart hieronder.

Wat direct opvalt, is de grote rode vlek die zich uitstrekt van Kazachstan tot aan Noorwegen. In dit gebied, wat een enorm oppervlak beslaat, ligt te weinig sneeuw - oftewel minder sneeuw dan klimatologisch gezien 'normaal' is. In grote delen van Rusland en (Fenno)Scandinavië, is de weerssituatie 'anti-winters', waar het normaal gesproken rond deze tijd van het jaar al volop hoort te 'winteren'. Ook in de Alpen zien we een rood puntje: terwijl we klimatologisch gezien in de bergen vanaf een bepaalde hoogte toch al een laagje sneeuw mogen verwachten, is daar nu geen sprake van.

De eindeloze zuidwestelijke stroming

Het gebrek aan winters weer relatief dicht bij eigen huis, valt te wijten aan de zuidwestelijke stroming die ervoor zorgde dat op veel plekken in Europa warmterecords werden verbroken. Continu wordt warme lucht vanaf de Azoren en zelfs verder zuidelijk aangevoerd, waardoor de winter geen voet aan de grond krijgt. Tel daar de effecten van klimaatverandering en de Noordelijke IJszee die haast niet dicht wil vriezen bij op, en je begrijpt dat er aan kou een groot gebrek is.

Voorlopig aanhoudend zacht...

Kijken we even naar de weerkaarten een kleine week van nu, dan zien we die aanhoudende zuidelijke stroming. Hoge luchtdruk, die zich al een poos boven Centraal- en Oost Europa bevindt, weet van geen wijken. Goed, het hogedrukgebied lijkt zich wat naar het noorden te verplaatsen, maar daardoor dringt de zuidwestelijke stroming alleen maar verder door tot in het Arctisch gebied. Tot aan Nova Zembla aan toe, wordt de winter volledig 'weggeblazen'. Aan de (zuid)oostflank van het hoog, in de meer westelijke delen van Rusland en in Kazachstan, komt wel kou afzakken, waardoor er daar wat gedaan kan worden aan het gebrek aan sneeuw. De Alpen en Fennoscandinavië blijven echter verre van winters voor de tijd van het jaar.

Waar is het wel winters?

Op de sneeuwkaart die we eerder in dit artikel al toonden, zien we relatief weinig blauwe kleuren. Een overschot aan sneeuw zien we slechts op een paar plekken in Canada en in Azië. De plekken waar het momenteel echt koud is blijven beperkt tot diep in Siberië, Noord-Canada en Groenland. Later deze week zal de winter dus tot wat verder in Rusland uitbreiden. Het is belangrijk om maar weer eens te herhalen dat er niets zo veranderlijk is als het weer; in een paar weken tijd kan er qua weerbeeld veel veranderen. Het stromingspatroon hoeft maar even om te slaan en de verdeling van warme en koude lucht ligt direct anders. Feit is echter dat de winter momenteel ver, héél ver weg is, en dat het gebrek aan kou en sneeuw in onze 'brongebieden' iets is wat de winterliefhebbers met lede ogen aanzien.