Mariene hittegolf: extreem warme Atlantische Oceaan; langzame ijsgroei Antarctica

Volgens de Marine Heatwave Watch van NOAA is sprake van een mariene hittegolf wanneer de oppervlaktetemperatuur van het zeewater bij de warmste 10% van de metingen voor die datum zit. Wanneer er sprake is van een hittegolf wordt die weer uitgedrukt in een categorie van 1 tot 5. Uit de metingen van de afgelopen tijd blijkt dat het water rondom Groot-Brittannië de afgelopen week op veel plekken zó warm was, dat er sprake was van een categorie 3 tot categorie 5 mariene hittegolf langs de eilanden.

‘Beyond Extreme’ (buiten het extreme)

Vooral het feit dat de mariene hittegolf op meerdere plekken de classificatie van categorie 4 en 5 bereikte was bijzonder. Zo wordt een mariene hittegolf van de 4e categorie al aangeduid als ‘extreem’, terwijl categorie 5 statistisch zo zeldzaam is dat het als ‘beyond extreme’ (buiten het extreme) wordt aangeduid.

Het zeewater is in de noordelijke Atlantische Oceaan al langere tijd extreem warm. Een van de hoofdoorzaken lijkt de aanwezigheid van een hogedrukgebied boven de omgeving van Groot-Brittannië te zijn. Dit hogedrukgebied, mede de reden waarom wij lange tijd met extreem droog weer te maken hadden, leidde tot weinig wind en veel instraling van de zon. Wanneer er weinig wind staat, mengt de zee niet door en kan de toplaag flink opwarmen. Instraling van de zon en hogere temperaturen helpen daar vanzelfsprekend bij mee.

Daarbij benoemen wetenschappers ook nog andere mogelijke medeoorzaken voor de ‘hitte’ in de oceaan. Een snelle afname in zwaveldioxide en andere kleine deeltjes (aerosolen) zou er bijvoorbeeld voor kunnen zorgen dat meer zonnestraling het oppervlak bereikt, zie bijvoorbeeld hier en hier.

Wereldwijde zeeën recordwarm

Hoewel wetenschappers verschillende medeoorzaken aanhalen voor deze extreem hoge zeewatertemperaturen, daar is natuurlijk wel duidelijk dat klimaatverandering de overkoepelende hoofdoorzaak is voor het feit dat zulke temperaturen überhaupt gehaald kunnen worden. Zo waren ook wereldwijd de zeeën de afgelopen tijd ongekend warm, en dat terwijl El Niño pas net van start is.

Extreem weinig Zuidpoolijs

Ook in andere variabelen zien we de gevolgen van klimaatverandering terug. In Antarctica, waar het momenteel winter is, ligt de hoeveelheid zeeijs ver onder de normaal voor de tijd van het jaar. Sterker nog: nog nooit eerder sinds het begin van de metingen lag de ijsbedekking daar deze tijd van het jaar zó laag. Het huidige zeeijs-oppervlak is zelfs 1 miljoen vierkante kilometer kleiner dan tijdens het vorige negatieve record voor deze datum.

Aan de andere kant van de wereld, op de noordpool, daar is de zeeijsbedekking juist relatief groot in vergelijking met recente jaren. De smelt komt daar vergeleken met eerdere jaren dus relatief langzaam op gang (hetzelfde geldt overigens voor de ijskap van Groenland, zie hier). De nuance is wel dat het zeeijs-oppervlak nog altijd ver beneden het gemiddelde ligt. Nemen we de dikte van het zeeijs mee en kijken we dus naar het totale zeeijs-volume, dan zit 2023 nog altijd duidelijk in het onderste groepje jaren.

Record na record

Warme oceanen en weinig zee-ijs zijn beide factoren die weer bij kunnen dragen aan een warme atmosfeer. En een warmere atmosfeer warmt op zijn beurt de zee en poolgebieden weer op. Het is dan ook niet verrassend dat de wereldwijde oppervlaktetemperaturen recentelijk op recordwaarden uitkwamen. Met de aanstaande sterke El Niño kunnen we meer van dit soort hitte-taferelen verwachten; jaren tijdens en na een El Niño verlopen wereldwijd genomen namelijk vrijwel altijd bovengemiddeld warm. Wellicht is het ook niet geheel toevallig dat we in Nederland deze junimaand alleen al 12 records kunnen verbreken.