Zomer 2021 was de zomer van zware buien

Een onderzoek, waarvan de resultaten eerder werden gepresenteerd en waaraan ook het KNMI heeft meegedaan, laat zien dat de kans op extreme neerslag door klimaatverandering tussen 2 en 9 keer zo groot is geworden. Verder vallen grotere hoeveelheden neerslag tijdens dergelijke gebeurtenissen dan in de vorige eeuw, tijdens de watersnood in juli bij voorbeeld zo’n 19 procent meer.

Warmste junimaand in 132 jaar

Begon de zomer voor wat de gemiddelde temperatuur betreft nog spectaculair met de warmste junimaand in 132 jaar tijd (afwijking +2 graden), in juli en in augustus bleven de gemiddelde temperaturen beneden normaal. Ging het in juli om slechts drie tienden van een graad, in augustus is de gemiddelde temperatuur één graad beneden de norm uitgekomen. In totaal is de zomer op een gemiddelde van 17,7 graden uitgekomen, twee tienden van een graad boven de huidige normaal en goed voor een 13e plek op de lijst van warmste zomers sinds 1901. In de vorige eeuw zou worden gesproken over een opvallend warme zomer! Het temperatuuroverschot in De Bilt komt daarbij helemaal voor rekening van de junimaand, in het noorden was ook juli warmer dan normaal.

Aan zonuren kwamen we in juli en augustus tekort, maar dankzij de zonnige junimaand is het tekort voor de zomer als geheel met ruim 20 uur nog binnen de perken gebleven. Verder verliep de zomer natter dan normaal, vooral dankzij de landelijk gezien erg natte junimaand. Gemiddeld over het land viel in de drie zomermaanden 262 millimeter, tegen 235 millimeter in een normale zomer. Zeer veel neerslag viel in Zuid-Limburg, zoals meetpunt Ubachsberg. In juli viel daar 241 mm, in de hele zomer 462 mm. Iets verderop viel in Schaesberg zelfs 477 mm. Daarmee staat Schaesberg op een zevende plek in de lijst sinds 1900. In 2014 hadden we voor het laatst meer neerslag met 509 mm in Beek, bij Maastricht.

Het landelijk neerslagtekort sinds 1 april ligt nu op 39 mm en dat is klein. In een gemiddeld zomerhalfjaar stijgt het neerslagtekort tot ruim 100 mm. Afgelopen drie zomers lag dit tekort regionaal boven 300 mm. Nu is in delen van het midden, westen en noorden van het land juist sprake van een neerslagoverschot. Dit geldt ook voor Zuid-Limburg, waar het neerslagoverschot zelfs is opgelopen tot 200 mm! In het zuidwesten is lokaal een neerslagtekort van 150 mm.

Laagste toptemperatuur hoogzomer sinds 1917

Mensen die vinden dat de zomer tegenviel, hebben vooral op basis van de hoogzomer gelijk. Met een hoogste temperatuur van precies 28 graden op weerstation Arcen (18 juli) was de toptemperatuur van de hoogzomer sinds de zomer van 1917 (!) niet zo laag. In dat jaar werd het in juli en augustus niet warmer dan 27,9 graden in Winterswijk en in Maastricht. Toch moet niet worden vergeten dat juni wel degelijk hete dagen had. De Bilt noteerde 17 juni een tropische dag met 30,8 graden. In de Achterhoek werd het in Hupsel maar liefst 34,0 graden. De hete periode resulteerde vanaf 15 juni in Limburg, Twente, de Achterhoek en delen van Brabant in een regionale hittegolf.

Echte kou was er deze zomer ook niet. In de zomer steeg de temperatuur op maar liefst 71 dagen tot boven 20 graden, tegen 64 dagen in een normale zomer. Daarmee komt de zomer van 2021 op een 10e plaats uit in de lijst van zomers met de meeste warme dagen. In het noorden in Eelde was het totaal van 72 warme dagen zelfs goed voor een 3e plaats op de ranglijst sinds 1906 en in het zuiden van Nederland scoorde een station als Eindhoven 76 warme dagen. Tot kouderecords kwam het dan ook niet. Soms bleef de temperatuur rond een graad of 18 steken, maar in het verleden werden in de zomer soms temperaturen rond 14 of 15 graden gemeten.

Weinig zomerse en tropische dagen

Met 17 zomerse dagen, dagen waarop de temperatuur op of boven 25 graden uitkomt, kwamen we wel tekort. Normaal in de zomer in De Bilt zijn 22 zomerse dagen. Het Limburgse Arcen telde met 30 zomerse dagen de meeste van ons land en dat is ook normaal voor Noord-Limburg. Den Helder bleef steken op 2 zomerse dagen tegen 9 normaal. Op de Waddeneilanden kwam het maar tot één zomerse dag, het laagste aantal sinds 1993.

Telde een aantal stations in het zuiden en oosten van het land nog 3 tropische dagen, dagen waarop de temperatuur tot 30 graden of meer steeg, in De Bilt was het er deze zomer maar één en in het westen en noorden van het land waren er veel stations waarop het deze zomer helemaal niet tot tropische temperaturen is gekomen. In 2017 hadden we voor het laatst plekken, ook in het noorden, waarbij het niet tropisch is geworden. Vroeger was dit overigens nog heel normaal. Zo was het in het noorden van ons land in de jaren ’50, ’60 en ’80 van de vorige eeuw vaker niet dan wel tropisch warm. Zo telde Leeuwarden in de jaren ’80 maar 3 jaren met tropendagen en 7 jaren lukte dit niet.

Warmtegetal viel tegen

Het warmtegetal komt in De Bilt op 54 punten uit, tegen normaal 100. Je verkrijgt het door voor dagen met een gemiddelde temperatuur boven 18 graden de stukjes boven die 18 graden te nemen en op te tellen. Een dag met 18,2 graden levert zo 0,2 punten op, een dag met 19,3 graden 1,3 punten en beide dagen samen 1,5 punten. Het warmtegetal zegt iets over de hoeveelheid warmte die een zomer heeft geproduceerd. Met 54 punten komt de zomer in De Bilt op een 50e plaats uit. Zo slecht was de zomer dus niet, sinds 1901 kwam het 71 keer tot een slechtere score.

Vorig jaar haalden we uiteindelijk 145,6 punten (7e plek) en in 2018 zelfs 196 punten (2e plek). Beide jaren produceerde de zomer dus veel meer warmte dan dit jaar. Koploper is 2006 met 201,3 punten.

Watersnood in Duitsland, België en Limburg

Het nieuws deze zomer was vaak de extreme neerslag, die steeds weer op andere plaatsen viel, uiteindelijk op 16 dagen. Juni telde 8 dagen, juli 6 en augustus 2. Iedereen herinnert zich de periode vanaf 13 juli nog wel, toen delen van Duitsland, België en in Nederland het zuiden van Limburg met extreme neerslag te maken kregen en door een watersnood werden getroffen. Vooral in Duitsland en in België vielen veel slachtoffers, in Nederland werd Valkenburg zwaar getroffen. In de dagen daarna was het nog spannend of de dijken van de Maas en in mindere mate van de IJssel het zouden houden. In Limburg moesten veel mensen tijdelijk worden geëvacueerd, maar uiteindelijk ging het allemaal goed. Op andere plaatsen rond de grote rivieren bleef de overlast meestal binnen de perken. In het midden van juli viel nooit eerder zoveel regen als in het Limburgse Ubachsberg, 206 mm. Het oude record was 162 mm in 2012 in Amsterdam.

Ook in andere delen van Nederland was het gedurende de voorbije zomermaanden nu en dan bijzonder nat, zoals in het zuiden van Limburg, in Friesland, delen van Groningen en Drenthe en in Overijssel en Gelderland. In Noord-Holland was het ook in juni al raak. Opvallend was het hoge aantal dagen met 100 mm of meer in ons land. Zo viel op 3 juni in Epe 95 mm in zeer korte tijd. Bergen (Noord-Holland) kreeg op 18 juni 116 mm te verwerken. Dit was de op 4 na grootste neerslagsom ooit in juni. Indrukwekkend was ook de 118 mm die op 25 juli werd afgetapt in het Friese Bergumerdam. Daarmee was het de op 5 na grootste neerslagsom ooit in juli. Iets verderop in Friesland kwam Oldeholtpade op 1 augustus op 95 mm uit. Op 22 augustus viel in Friesland lokaal ruim 100 mm. Op het officiële meetpunt Stavoren viel 92 mm.

Valwind van Leersum

Een supercel, die aan het einde van vrijdag 18 juni van Tiel via Maurik naar Leersum trok, leverde in alle drie die plaatsen grote schade op door valwinden, gecombineerd met zware hagel. Vooral in Leersum was de chaos compleet, vielen gewonden en raakten meerdere huizen onbewoonbaar. Ook in de bossen rondom de Utrechtse plaats was de schade soms bijna apocalyptisch.

Aantal mooi-weerdagen precies normaal

Het aantal mooi-weerdagen, waarbij het droog is, warmer dan gebruikelijk en de zon meer dan de helft van de tijd schijnt, is deze zomer in De Bilt op 20 uitgekomen en dat is precies normaal. Juni telde veel mooie dagen, 13 tegen 6 normaal. Alleen in 1976 lag dit aantal nog hoger met 18. Daarna was het kruit verschoten, want juli en augustus telden respectievelijk slechts 4 en 3 mooi-weerdagen.