Jaaroverzicht 2020: extreme droogte tot wateroverlast, warmterecords en zeer zonnig
Terwijl 2020 voor veel mensen een beperkt en ietwat saai jaar was als gevolg van de coronapandemie, was er op weergebied genoeg te beleven. 2020 was opnieuw een jaar van warmterecords, (record)droogte en hitte, maar we zagen ook wateroverlast, stormen en een paar koelere perioden. Het enige wat ontbrak was winterweer. We blikken terug op een van de allerwarmste en zonnigste jaren ooit gemeten.Om maar met de deur in huis te vallen: 2020 deelt, samen met 2014, een eerste plek voor wat betreft het warmste jaar sinds het begin van de historische metingen in 1706. De gemiddelde temperatuur bedroeg in De Bilt 11,7 graden tegen een normale jaartemperatuur van 10,2 graden. Het jaar is slechts een aantal honderden minder warm dan 2014, maar beide jaren eindigden op een gemiddelde temperatuur van 11,7 graden.
Het afgelopen jaar verliep ook zeer zonnig: het was landelijk het op 2 na zonnigste jaar sinds het begin van de metingen, de zon scheen namelijk circa 2025 uur, bijna 400 uur meer dan normaal (1639 uren). Boven dit jaar staan 2018 (2089 uren) en 2003 (2100 uren). Alleen de top-3 kreeg het voor elkaar om boven de 2000-grens te stijgen.
Zeer zonnig voorjaar
De hoge notering van 2020 voor wat betreft zonuren is geen verrassing als we bedenken dat het de zonnigste lente ooit was. Na een sombere januari en februari, ging in maart het roer om. April was recordzonnig en mei stond zelfs in de top-3 zonnigste maanden ooit! Iedereen herinnert zich nog wel de strakblauwe luchten in het voorjaar, die als gevolg van de coronacrisis nog net wat blauwer waren dan normaal.
Lente meer vorstdagen dan de winter
Wat de eerste 6 maanden van het jaar op mei na gemeen hadden, is dat al deze maanden te warm verliepen. De wintermaanden waren daarbij het extreemst: januari en februari verliepen ruim 3 graden warmer dan normaal. De winterliefhebbers kijken dan ook met pijn in het hart terug naar de winter, welke de op één na zachtste in ruim drie eeuwen was. In de eerste twee maanden van het jaar kwam het slechts 8 keer tot officiële vorst, terwijl dat in die periode normaal gesproken 26 keer gebeurt.
Bovendien viel de eerste sneeuwvlok in de Bilt recordlaat, pas in de tweede week van februari. Landelijk viel gemiddeld op 4 dagen sneeuw en dit was net geen record. De winter van 2014 noteerde slechts 3 sneeuwdagen. In Hoogeveen viel afgelopen winter 9 keer sneeuw, in Vlissingen maar op 1 dag. In 2014 waren er plaatsen waar de winter sneeuwloos verliep. Gemiddeld was er geen één dag waarop het wit was in het grootste gedeelte van Nederland, net als in 1990 en 2014. De Limburgse heuvels telden 2 dagen met een sneeuwdek en het zuiden 1 dag. Dat is een record. In de winter van 2014 telde de 'sneeuwrijkste' plek van het land 3 sneeuwdekdagen.
Hoewel maart iets zachter was dan normaal, verliep deze maand nog altijd kouder dan februari. In april en mei kwam het ook tot nachtvorst. De lente zag uiteindelijk 12 vorstdagen en dat waren er meer dan in januari en februari. Toch zijn 12 vorstdagen precies normaal voor de lente. Mei was met 13,1 graden niet warmer of kouder dan het klimatologisch gemiddelde, maar deze maand werden er wel twee kouderecords gebroken: op 14 en 15 mei daalde de temperatuur in De Bilt naar respectievelijk -1,0 en -1,2 graden. In Hupsel kwam het in mei tot 7 vorstdagen. Dat is landelijk het grootste aantal vorstdagen in mei sinds 1941. De hoogste temperatuur van de lente werd op 21 mei gehaald. In De Bilt werd het toen 26,7 graden en de hoogste landelijke temperatuur werd in Westdorpe bereikt met 28,7 graden.
Droogte, wateroverlast en supercellen
Door de zeer zonnige en droge lente werd de natste februari ooit teniet gedaan en liep het neerslagtekort ongekend snel op. De zomer begon op veel plekken dan ook met een recordgroot neerslagtekort. Juni verliep gemiddeld genomen ietwat aan de natte kant, maar de neerslag was zeer lokaal. Zo viel er op sommige plekken met een kleine 200 mm bijna een maandsom aan neerslag, terwijl op andere plekken de droogte intensiveerde.
De lokale, zeer grote hoeveelheden aan neerslag waren te wijten aan 'ostgewitters'. Zo viel er halverwege juni in Meddo in een paar uur tijd 112 millimeter! Op 27 juni trokken er enkele zware onweersbuien (supercellen) over het noordoosten van het land en vielen lokaal hagelstenen met een diameter van 2-4 centimeter. In juli viel er gemiddeld wat minder neerslag dan normaal, maar waren er opnieuw grote lokale verschillen. Het neerslagtekort liep op naar ruim 200 millimeter, waarmee 2020 op dat moment bij de 5% droogste jaren ooit hoorde.
Augustushittegolf en recordhitte in september
Hoewel juli kouder dan normaal verliep - het was de enige maand dit jaar die koeler dan normaal was - sloot de maand af met in De Bilt een maximumtemperatuur van 32,0 graden en in Westdorpe een temperatuur van 36,7 graden. Het was een opmaat naar de op één na warmste augustus ooit gemeten. De gemiddelde temperatuur lag die maand op 20,5 graden. Op 5 augustus begon de langste augustushittegolf ooit. Het was de enige officiële hittegolf van het jaar, maar lokaal kwam het ook in juni al tot een hittegolf. Tijdens de officiële hittegolf kwam tot maar liefst 9 officiële tropische dagen en meerdere tropennachten. Op het hoogtepunt van de hittegolf steeg de temperatuur naar 34,6 graden in De Bilt en 37,0 graden in Arcen. Het waren de hoogste temperaturen die dit jaar zijn gemeten. De zomer verliep dan ook niet geheel verrassend warmer dan normaal (5e plek). Het werd totaal op 11 dagen tropisch warm in De Bilt, alleen in 1976 en 2006 telde de zomer nog 2 tropische dagen meer.
Eind augustus en begin september werd het een stuk wisselvalliger en kwam het zelfs tot storm. Op 25 en 26 augustus bracht Francis ons de een bezoekje en kwamen er windstoten van meer dan 100 km/uur voor. In september werd de wisselvalligheid echter gevolgd door een periode van nazomerweer. Op 15 september volgde een bizar thermisch hoogstandje: het kwam tot de meest late officiële tropische dag ooit gemeten met in De Bilt een maximumtemperatuur van 31,4 graden. In Gilze-Rijen werd het 35,1 graden en daarmee werd voor het eerst de 35-gradengrens geslecht in september.
Zachte herfst, maar ook nachtvorst
De tweede helft van september koelde het in de nachten flink af en op 20 september daalde de temperatuur op weerstation Twenthe op klomphoogte naar -1,3 graden, oftewel de eerste vorst na de zomer. Oktober verliep erg somber en nat, maar er was wel een koelere periode waarin het tot de eerste vorst op neushoogte kwam. Zo vroor het op weerstation Twenthe in de nacht van 17 op 18 oktober 0,7 graden. Eind oktober ging de temperatuur weer omhoog en in november regende het warmterecords. Pas aan het eind van de maand kwam het tot de eerste vorst in De Bilt, wel kwam het toen ook meteen tot de eerste matige vorst. De paar koude nachten konden echter niet voorkomen dat de herfst veel te warm verliep: met een gemiddelde temperatuur van 11,8 graden was het de op 3 na warmste herfst ooit.
Van grote droogte naar neerslagoverschot
Tijdens de augustushittegolf werd op 13 augustus landelijk een neerslagtekort van 253 mm bereikt. Dit is een 8e plek sinds het begin van de metingen. In Limburg werden tekorten berekend van meer dan 400 mm! Zulke grote tekorten werden verder alleen in 1959, 1976 en 2018 genoteerd. De herfst verliep in oktober een stuk natter. De grote hoeveelheden neerslag die in de herfst soms vielen, waren echter vooral weggelegd voor de kustgebieden, waardoor de droogte in het binnenland lokaal nog veel extremer was.
In de natte december (met landelijk 116 mm een 12e plaats) werd het landelijke neerslagtekort eindelijk weggepoetst; op 27 december veranderde het landelijk neerslagtekort in een neerslagoverschot. Nog altijd zijn er echter lokale verschillen; in het zuidoosten is er lokaal nog altijd een tekort van ruim 200 mm. Landelijk viel er over het hele jaar 2020 zo'n 868 mm neerslag, dat is een kleine 30 mm meer dan normaal (838 mm).
10 stormdagen
Met een gemiddelde windsnelheid van zo'n 17,6 km/uur, verliep 2020 qua wind heel normaal. Op 10 dagen kwam het officieel tot storm op één van de meetpunten in ons land (uurvak gemiddeld windkracht 9). De eerste storm, Ciara, zorgde voor 3 dagen met storm. Bovendien was het de zwaarste storm, op 9 februari kwam het namelijk tot windkracht 10 (zware storm).
Storm Dennis bracht ons een weekend later nog twee dagen met storm en een week later tijdens carnaval kwam het tot nog een stormdag, waardoor de onstuimige februari alleen al 6 stormdagen meldde. Verder bracht zomerstorm Francis ons 2 stormdagen op 25 en 26 augustus en op 25 september deed herfststorm Odette ons land aan. De laatste stormdag van dit jaar vond plaats in december: storm Bella trok toen over ons land.
Winterse speldenprikjes
Op 26 februari kwam het lokaal tot een sneeuwdekje, verder waren de vorstdagen in mei een leuke 'winterse' verrassing. De meeste speldenprikjes van de winter zagen we eigenlijk nog in de afgelopen decembermaand, waarin het het vaakst tot nachtvorst kwam, namelijk 8 keer. Dit is echter nog steeds minder dan de norm van 13 vorstdagen in december. Op 29 december vormde zich het eerste sneeuwdek van winter 2019/2020 in het noordoosten van het land, en de gehele maand lag de winter op de loer net buien onze landsgrenzen.
De laagste temperatuur van het jaar werd gehaald op 30 november, toen de temperatuur in Twente daalde naar -6,7. In De Bilt werd de laagste temperatuur gehaald op 25 maart, toen werd het daar -4,3. Uiteindelijk kwam het dit jaar tot 30 dagen met lichte vorst, tegen 57 dagen normaal. Officiële matige en strenge vorstdagen zagen we niet, terwijl we er daar normaal respectievelijk 12 en 2 van zien. De laatste officiële strenge vorst hadden we in 2013!
Vaak mooi weer
Warme, zomerse en tropische dagen waren er juist veel meer dan normaal met respectievelijk 110 (tegen 85 normaal), 32 (tegen 26 normaal) en 12 (tegen 4 normaal, 3e plaats na 1976 en 2006). Verder zagen we een recordaantal dagen in de dubbele cijfers; nog nooit lag de maximumtemperatuur op zoveel dagen op 10 graden of meer. Het jaar telde maar liefst 26 dagrecords wat de temperatuur betreft. Alleen in 2018 en in 2015 lag dit aantal met 30 nog hoger. Uiteraard waren bijna alle officiële dagrecords warmterecords. Maar liefst 24 stuks, waarvan 11 voor de minimumtemperatuur en 13 voor de maximumtemperatuur. De enige kouderecords waren voor 2 meinachten.
Het aantal zogenaamde mooi-weerdagen, waarbij het warmer dan normaal is, droog blijft en de zon meer dan de helft van het aantal uren dat hij kan schijnen tevoorschijn komt, komt in De Bilt uit op 47 tegen 32 normaal. Dit is een 9e plek sinds 1901.
Tot zover het weeroverzicht van 2020. Weer.nl wenst iedereen een gezond en gelukkig 2021 en natuurlijk een prachtig weerjaar toe! Laten we hopen dat de winter ons dit jaar niet in de steek laat.
